Απαντήσεις, για όλα τα ζητήματα που θέτει επί τάπητος η εισαγγελική έρευνα σχετικά με τις ευθύνες τις κρατικής μηχανής στην τραγωδία στο Μάτι, που στοίχισε τη ζωή σε 99 ανθρώπους, δίνει με ένα πολυσέλιδο υπόμνημα η Περιφερειάρχης Αττικής, Ρένα Δούρου.
Στο υπόμνημα που κατέθεσε ο συνήγορός της Θ.Σχινάς, η περιφερειάρχης, παρέχει εξηγήσεις στον εισαγγελέα σχετικά με την κλήση ως ύποπτη για την τέλεση αδικημάτων και αναφέρει πως οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν έχουν αρμοδιότητες κατάσβεσης πυρκαγιών γιατί σύμφωνα με το νόμο η μόνη τους αρμοδιότητα είναι η παροχή μηχανημάτων και υδροφόρων, αν και εφόσον ζητηθούν από την Πυροσβεστική.
Η κ. Δούρου εκφράζει τη βαθιά της θλίψη για την απώλεια ανθρώπινων ψυχών στην Ανατολική Αττική -ένα γεγονός, μια ανείπωτη τραγωδία που όπως έχει δημόσια δηλώσει την έχει σημαδέψει και θα της προκαλεί για πάντα οδύνη.
Παράλληλα, εξηγεί γιατί η Περιφέρεια Αττικής δεν μπορούσε να προχωρήσει σε οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών καθώς δεν έλαβε ποτέ την απαραίτητη σχετική εισήγηση από την Πυροσβεστική. Στο υπόμνημα αναφέρεται ότι η εισήγηση αυτή θα έπρεπε, όπως ρητά ορίζει το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, εγκαίρως και επακριβώς να καθορίζει ασφαλή δρόμο και ασφαλή τόπο της δράσης και να δοθεί στον δήμαρχο, αν αφορούσε έναν δήμο, ή την Περιφέρεια, αν αφορούσε πάνω από δύο Δήμους. Κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ.
Εξηγεί, επίσης, γιατί (αν και δεν της το επέβαλε ο νόμος καθότι είναι υποβοηθητικό όργανο) συγκάλεσε το Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας.
*Όπως αναφέρεται στο υπόμνημα, «η Περιφέρεια Αττικής ουδέποτε έλαβε εισήγηση για οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών». Συγκεκριμένα αναφερόμενη στις ενέργειές της στις 23 Ιουλίου 2018 η κ. Δούρου απαντά στο κρίσιμο ερώτημα περί «οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης πολιτών», υπογραμμίζοντας ότι «δεν υπήρχε δυνατότητα για λήψη σχετικής αποφάσεως, διότι δεν υπήρξε σχετική εισήγηση από την Πυροσβεστική Υπηρεσία, ούτε άλλωστε, εξ όσων αντιλαμβάνομαι, έγινε αντιληπτή από την ίδια την Πυροσβεστική εγκαίρως η κατεύθυνση της πυρκαγιάς».
*«Σε κάθε περίπτωση, η σχετική εισήγηση θα έπρεπε να γίνει σε χρόνο που θα επέτρεπε την υλοποίηση της δράσης ως προληπτικού μέτρου. Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι οργανωμένα προληπτικά μέτρα δεν μπορούν να ληφθούν εν είδει αντιδράσεων σε καταστάσεις ανάγκης (παρών και άλλως αναπότρεπτος κίνδυνος). Τέτοια αντίδραση είναι δυνατή μόνον ως απεγκλωβισμός ή διάσωση και συνιστά τον κεντρικό πυρήνα του έργου της Πυροσβεστικής», τονίζει η κα Δούρου.
*Η ίδια αναλυτικά ξεκαθαρίζει ότι την ευθύνη για την εισήγηση για το μέτρο της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης πολιτών έχει το Πυροσβεστικό σώμα : «Όταν η εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή μπορεί να επηρεάσει πάνω από ένα δήμο, η απόφαση λαμβάνεται από τον αρμόδιο Περιφερειάρχη, ο οποίος μπορεί να εξουσιοδοτήσει σχετικώς τον οικείο Αντιπεριφερειάρχη. Στις περιπτώσεις του άρθρου 2 παρ. 3 σε συνδυασμό με το άρθρο 8 παρ. 1 περιπτώσεις β`, γ` και δ` του ν. 3013/2002 (Α` 102), όπως ισχύει, η ανωτέρω απόφαση λαμβάνεται από τον Γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας ή από τον Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, κατόπιν σχετικής εξουσιοδότησης, και εκτελείται από τους αρμόδιους Περιφερειάρχες και Δημάρχους. Η λήψη της απόφασης βασίζεται στις εισηγήσεις των φορέων που κατά περίπτωση έχουν την ευθύνη περιορισμού των επιπτώσεων από την εξέλιξη της καταστροφής, δηλ., για τις δασικές πυρκαγιές, στις εισηγήσεις της πυροσβεστικής» (σύμφωνα με το άρθρ. 108 Ν. 4249/2014 που φέρει τον τίτλο Αρμοδιότητες Γενικής Γραμματείας και αντικατέστησε τις παρ. 2, 3 και 4 του άρθρου 6 του ν. 3013/ 2002 [όπως είχε τροποποιηθεί με το άρθρ. 18 Ν 3613/2007]).
*Η ίδια τονίζει ότι: « Τα αυτά αναφέρονται και στο Σχέδιο Δράσεων με τις επισημάνσεις, μεταξύ άλλων, ότι: «Η οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών εξετάζεται ως μέτρο προληπτικής προστασίας τους που πρέπει να δρομολογείται εγκαίρως (ενώ η καταστροφή βρίσκεται σε εξέλιξη) και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις και περιορισμούς, η εκτίμηση των οποίων μπορεί να γίνει μόνο σε τοπικό επίπεδο.»
Κίνδυνος παραμονής
Στο Σχέδιο Δράσεων γίνεται αναφορά στη στάθμιση του κινδύνου παραμονής των πολιτών σε σχέση με τον κίνδυνο μετακίνησής τους και τονίζεται ότι η δράση της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης είναι μέτρο που δρομολογείται για την προληπτική προστασία των πολιτών και έχει χαρακτήρα μη υποχρεωτικό, βασιζόμενη στην ενημέρωση για τους κινδύνους και τις πιθανές συνέπειες παραμονής στον χώρο. Επισημαίνεται επίσης ότι «η δράση της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης πραγματοποιείται μόνο όταν εξασφαλίζεται εγκαίρως η καλή οργάνωση για την ασφαλή υλοποίησή της. Σε αντίθετη περίπτωση, η δράση αυτή εύκολα μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερες συνέπειες –απώλειες και να μετατραπεί σε επιχείρηση διάσωσης, την ευθύνη της οποίας στο χερσαίο χώρο έχει το Πυροσβεστικό Σώμα» (σελ. 62 του Σχεδίου Δράσεων).
*(…) Η ίδια επισημαίνει ότι «η στάθμιση των συγκεκριμένων κινδύνων ως προϋπόθεση της εισήγησης για την υλοποίηση της προληπτικής απομάκρυνσης – αναγκαστικώς λόγω των απαιτούμενων ειδικών γνώσεων – επαφίεται στην κρίση του επικεφαλής αξιωματικού του Πυροσβεστικού σώματος, ο οποίος άλλωστε είναι και ο αρμόδιος να εκτιμήσει – μεταξύ άλλων- την δυνατότητα κατάσβεσης της φωτιάς, κατά τρόπο ώστε να μην τίθεται ζήτημα προληπτικής απομάκρυνσης. Τούτο ορίζεται ρητώς και στο σημείο 5.13.1 του Σχεδίου Δράσεων υπό τον τίτλο «Κατευθυντήριες οδηγίες για τη λήψη απόφασης»:
«Ο μόνος αρμόδιος να εισηγηθεί την οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση στις περιπτώσεις δασικών πυρκαγιών είναι ο εκάστοτε επικεφαλής Αξιωματικός του Πυροσβεστικού Σώματος, ο οποίος ενεργεί σε τοπικό επίπεδο ως συντονιστής του πυροσβεστικού έργου, έχοντας την ευθύνη περιορισμού των επιπτώσεων από την εξέλιξη της καταστροφής σε τοπικό επίπεδο. Στα πλαίσια αυτά, προτείνει εγκαίρως και επακριβώς τα όρια της περιοχής που θα χρειαστεί να υλοποιηθεί η δράση, με βάση την αναμενόμενη συμπεριφορά της πυρκαγιάς», καθώς και στο σημείο 5.13.2 («σχέδιο δράσης»): «Οι δράσεις που προοδευτικά υλοποιούνται σε μια οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών περιγράφονται ως εξής: Εκτίμηση κατάστασης και σχετική εισήγηση από τον εκάστοτε Επικεφαλής Αξιωματικό του Πυροσβεστικού Σώματος, ο οποίος ενεργεί σε τοπικό επίπεδο ως συντονιστής του πυροσβεστικού έργου, προς τον αρμόδιο Δήμαρχο. Σημειωτέον ότι, η λήψη της απόφασης για οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών, κατόπιν εισήγησης της πυροσβεστικής, δεν προϋποθέτει τη σύγκληση ΣΟΠΠ, του οποίου ο ρόλος είναι υποβοηθητικός της Περιφέρειας».
Καταλήγει δε, επ αυτού ότι στην περίπτωση της τραγωδίας στην Ανατολική Αττική, ουδέποτε υπήρξε σχετική εισήγηση της Πυροσβεστικής προς την Περιφέρεια Αττικής.
Η πραγματογνωμοσύνη
Η περιφερειάρχης επικαλείται την έκθεση πραγματογνωμοσύνης στην αναφέρεται ότι:
«προκύπτει ότι: η Περιφέρεια Αττικής αναφέρει ότι, ουδέποτε και με κανέναν τρόπο, περιήλθε στα όργανα Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Αττικής ή στην Περιφερειάρχη Αττικής απευθείας ή στους Αντιπεριφερειάρχες ή στην Εντεταλμένη Σύμβουλο Πολιτικής Προστασίας εισήγηση από τον επικεφαλής αξιωματικό του Πυροσβεστικού Σώματος για την εφαρμογή του μέτρου προληπτικής απομάκρυνσης πολιτών από την εντοπισμένη ή την μείζονα ή την ευρύτερη περιοχή της πυρκαγιάς σύμφωνα με τα ανωτέρω. Τέτοια εισήγηση για οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση, γραπτή, προφορική, με sms, με φαξ, με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) δεν έγινε ποτέ σε καμία υπηρεσία της Περιφέρειας Αττικής».
Η κ. Δούρου αναφέρει ότι «πράγματι, επαναλαμβάνω ότι ουδέποτε λάβαμε τέτοια εισήγηση. Αντιθέτως:
Κατά τον χρόνο που ενημερώθηκε η Περιφέρεια για την κατεύθυνση της πυρκαγιάς προς το Nέο Βουτζά – Μάτι, είχε ήδη παρέλθει προ πολλού ο κρίσιμος χρόνος για την υλοποίηση οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης», αναφέρει χαρακτηριστικά στο Σημείωμά της προς τον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Αθηνών, η κα Δούρου.
Η ίδια προς επίρρωση των ισχυρισμών της παραθέτει την κατάθεση του Υποστράτηγου Πυροσβεστικής Ράμφου: «Από τη μικρή επιφάνεια της περιοχής και η πύκνωση του πολεοδομικού ιστού που υπάρχει στο σημείο με το συνδυασμό του δάσους δημιουργούσε μια κατάσταση από την οποία για να διαφύγει κόσμος με ασφάλεια αυτό θα έπρεπε να είχε γίνει πολύ νωρίς. Οποιαδήποτε προσπάθεια αργότερα θα μπορούσε να αποβεί ακόμα και μοιραία για την απομάκρυνση του κόσμου με λεωφορεία».
Τέλος η Περιφερειάρχης περιγράφει: «Από το πρωί της 23.7.2018 βρισκόμουν στο κέντρο συντονισμού της Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας, δηλαδή στα γραφεία της Αυτοτελούς Διεύθυνσης πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας, μετέχοντας σε αλλεπάλληλες διαδικασίες/συσκέψεις και φροντίζοντας για την άμεση ικανοποίηση των αιτημάτων του Κέντρου Επιχειρήσεων σε όλα τα μέτωπα (Κινέτα, Καλλιτεχνούπολη προς Διώνη, Ν. Βουτζάς, Κάλαμος). Επισημαίνεται ότι η πυρκαγιά στην Κινέτα ακόμη και μέχρι τις 18:30 δεν είχε ελεγχθεί, τούτο δε προκαλούσε επιπρόσθετη ανησυχία λόγω των διαφόρων βιομηχανικών εγκαταστάσεων που υπάρχουν στην περιοχή. Η πολλαπλότητα των μετώπων και η γρήγορη εξέλιξη των πυρκαγιών επέβαλαν την προσωπική μου παρουσία στο συντονιστικό κέντρο, ώστε να ικανοποιηθούν εγκαίρως και αποτελεσματικώς όλα τα αιτήματα της πυροσβεστικής.
Παράλληλα οι αρμόδιοι της Περιφέρειας μετέβησαν, κατ’ εντολή μου στα τρία σοβαρά μέτωπα φωτιάς, ήτοι ο αντιπεριφερειάρχης Γ. Βασιλείου μετέβη στην Κινέτα ο αντιπεριφερειάρχης Βορείου Τομέα Γεώργιος Καραμέρος στο Νταού Πεντέλης και η εντεταλμένη Περιφερειακή Σύμβουλος για ζητήματα Πολιτικής προστασίας Ι. Τσούπρα στο Ν. Βουτζά.
Αμέσως μετά την ενημέρωση ότι η φωτιά πέρασε τη Λ. Μαραθώνος (18:44!), συγκάλεσα ΣΟΠΠ (στις 19:00) και μάλιστα αυτοβούλως, και όχι με βάση την προβλεπόμενη εκ του Σχεδίου Δράσεων ενημέρωση εκ μέρους της Πυροσβεστικής, η οποία δεν υπήρχε εν προκειμένω. Σε κάθε περίπτωση, η δυνητική σύγκληση του εν λόγω συντονιστικού οργάνου δεν συνδέεται με την κατάσβεση της πυρκαγιάς ή/και την διάσωση των πολιτών, παρά μόνον με την υποβοήθηση του συντονιστικού έργου της περιφέρειας προς διάθεση των αιτούμενων μέσων. Δεδομένου ότι η Περιφέρεια είχε ήδη ανταποκριθεί εγκαίρως και αποτελεσματικώς και ανταποκρινόταν συνεχώς στα αιτήματα της Πυροσβεστικής (ίδετε και από 31.7.2018 ενημερωτικό σημείωμα του Αν. Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Αττικής εντός της δικογραφίας), η σύγκληση ή μη του ΣΟΠΠ, είναι ποινικώς αδιάφορη. Στις 19:30 μετέβην στο ΕΣΚΕ της Πυροσβεστικής για να παρευρεθώ στη συνεδρίαση του ΚΣΟΠΠ, προς αναζήτηση εγκυρότερης και συνολικότερης ενημέρωσης, όπου παρέμεινα μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της επομένης».
