Απόφαση βόμβα: Στα 13 το δικαίωμα επιλογής παιδιού για την επιμέλεια
Ένα 13χρονο κορίτσι έχει το δικαίωμα να επιλέξει με ποιόν θα μείνει και ποιος θα έχει την επιμέλειά του, έκρινε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η απόφαση ήρθε μετά από προσφυγή του πατέρα της 13χρονης, ύστερα από το θάνατο της μητέρας της, με στόχο την επιμέλειά της και τη μόνιμη διαμονή της με αυτόν και την επιστροφή της από την οικία των παππούδων της.
Το ΕΔΔΑ έκρινε, λαμβάνοντας υπόψη: α) την επιθυμία του ίδιου του παιδιού να μείνει με τους παππούδες και όχι με τον πατέρα του, β) ότι ήταν 13 ετών και σε θέση να διαμορφώσει δική του γνώμη για το θέμα και να καταλάβει τις συνέπειες της γνώμης του, ότι το συμφέρον του παιδιού ήταν να παραμείνει με τους παππούδες του.
Πιο συγκεκριμένα, οι προσφεύγοντες Rafael Kaymanovich Khusnutdinov και η κόρη του X. είναι Ρώσοι υπήκοοι που γεννήθηκαν το 1978 και το 1998 αντίστοιχα. Ο κ. Khusnutdinov ζει στην Ουάσιγκτον, ενώ η κόρη του ζει στη Μόσχα.
Τον Ιούνιο του 2008 ο κ. Khusnutdinov μετακόμισε από τη Μόσχα στις Ηνωμένες Πολιτείες με τη σύζυγό του Ε. και την κόρη τους. Η X. άρχισε να πηγαίνει στο σχολείο εκεί.
Ωστόσο, έξι μήνες αργότερα, η X. μετακόμισε στην Τασκένδη στο Ουζμπεκιστάν για να ζήσει προσωρινά μαζί με τον παππού και τη γιαγιά της, καθώς η μητέρα της αρρώστησε σοβαρά.
Η Ε. υπέκυψε και πέθανε από καρκίνο στις Ηνωμένες Πολιτείες τον Δεκέμβριο του 2008 και ο κ. Khusnutdinov πήγε στην Τασκένδη για την κηδεία. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Αμερική, άφησε προσωρινά την Χ. στην Τασκένδη μαζί με τους παππούδες της επειδή η κατάσταση της υγείας της την εμπόδισε να ταξιδέψει.
Ο κ. Khusnutdinov επέστρεψε στη Μόσχα τον Μάρτιο του 2009, ωστόσο, οι παππούδες αρνήθηκαν να παραδώσουν την Χ. στον πατέρα της. Κατά τους επόμενους μήνες υπέβαλε αίτηση σε διάφορες ρωσικές προξενικές αρχές για βοήθεια για την ανάκτηση της κόρης του. Τον Σεπτέμβριο του 2009 το Υπουργείο Διεθνών Υποθέσεων τον ενημέρωσε ότι οι υπάλληλοι του ρωσικού προξενείου στο Ουζμπεκιστάν είχαν επισκεφτεί τους παππούδες της X. στο σπίτι τους και διαπίστωσαν ότι οι συνθήκες διαβίωσης της κόρης του ήταν εξαιρετικές και ότι ήταν ελεύθερος να τη πάρει μαζί του όποτε επιθυμούσε.
Οι αρχές παιδικής πρόνοιας του Ουζμπεκιστάν κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα μετά την επίσκεψη τους στο σπίτι όπου διέμενε η Χ.
Τον Ιανουάριο του 2010 ο κ. Khusnutdinov πήγε στην Τασκένδη όπου μπόρεσε να μιλήσει με την κόρη του. Τον Σεπτέμβριο 2010 ισχυρίστηκε σε ένα ρωσικό δικαστήριο ότι οι παππούδες παρανόμως την κρατούσαν. Πραγματοποιήθηκαν διάφορες ακροάσεις στο δικαστήριο, αλλά το 2011 αρκετές αναβλήθηκαν επειδή ο προσφεύγων δεν παραστάθηκε.
Το 2012, το Επαρχιακό Δικαστήριο απέρριψε την Αίτηση του πρώτου προσφεύγοντος να επιστρέψει η κόρη του. Λαμβάνοντας υπόψη τις επιθυμίες της X. και τη γνώμη των αρχών παιδικής πρόνοιας, το δικαστήριο έκρινε ότι θα ήταν προς συμφέρον της να παραμείνει με τους παππούδες της.
Η έφεση του προσφεύγοντος κατά της απόφασης του Επαρχιακού Δικαστηρίου απορρίφθηκε στη συνέχεια καθώς και η αναίρεσή του.
Το Στρασβούργο αποφασίζει…
Το Δικαστήριο δεν είχε κανένα λόγο να αμφιβάλλει ότι οι αποφάσεις των εγχώριων δικαστηρίων βασίζονταν και είχαν ως στόχο το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού. Συγκεκριμένα, τα εγχώρια δικαστήρια έλαβαν υπόψη ότι η ανήλικη είχε εκφράσει σαφή επιθυμία να παραμείνει με τους παππούδες της. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η Χ. ήταν δεκατριών ετών το εν λόγο χρονικό διάστημα και έτσι ήταν ήδη σε θέση να διαμορφώσει δική της γνώμη για το θέμα και να καταλάβει τις συνέπειες της απόφασης.
Επιπλέον, κατά την άποψη του Δικαστηρίου, η αδυναμία απόκτησης πραγματογνωμοσύνης από ειδήμονες ψυχολόγους δεν είχε αποτελέσει ελάττωμα στη διαδικασία. Η X. ήταν δεκατριών ετών όταν εξετάστηκε από δικαστήριο στο Ουζμπεκιστάν σχετικά με το θέμα της επιστροφής της στον πατέρα της και είχε επικουρηθεί από έναν ειδικό από τις αρχές παιδικής μέριμνας. Υπό αυτές τις συνθήκες, τα εθνικά δικαστήρια θα μπορούσαν λογικά να θεωρήσουν ότι οι δηλώσεις της αντανακλούσαν τις αληθινές της επιθυμίες.
Όσον αφορά το επιχείρημα του πρώτου προσφεύγοντος ότι η προβαλλόμενη υπερβολική διάρκεια της διαδικασίας είχε οδηγήσει στο εκ των πραγμάτων αποτέλεσμα της υπόθεσης, το Δικαστήριο διαπίστωσε, ότι ο προσφεύγων είχε επιλέξει να προσφύγει σε ρωσικό δικαστήριο παρά το γεγονός ότι η κόρη του ζούσε με τους παππούδες της στο Ουζμπεκιστάν, ενώ ο ίδιος ζούσε στις ΗΠΑ. Η επιλογή αυτή είχε αναπόφευκτα επηρεάσει τη διάρκεια της διαδικασίας, καθιστώντας αναγκαία την προσαρμογή του χρονοδιαγράμματος των ακροάσεων ώστε να μπορέσουν τα μέρη να ταξιδέψουν από το Ουζμπεκιστάν και τις ΗΠΑ στη Μόσχα, όπου διεξήχθησαν οι ακροάσεις και, το σημαντικότερο, υπήρχε και η αποστολή διεθνών αιτημάτων παροχής δικαστικής βοήθειας στις αρχές του Ουζμπεκιστάν για να βοηθήσουν στην εξακρίβωση των πραγματικών περιστατικών. Ακόμα κι αν σημειώθηκαν κάποιες καθυστερήσεις στη διαδικασία, οι οποίες καταλογίστηκαν στις ρωσικές αρχές, τα εγχώρια δικαστήρια φαίνεται ότι αντιμετώπισαν τη διαδικασία με την απαιτούμενη επιμέλεια.
Το Δικαστήριο παρατήρησε περαιτέρω ότι ο κ. Khusnutdinov παρέμεινε παθητικός κατά το πρώτο έτος μετά το αποχωρισμό του από την κόρη του. Την είχε επισκεφτεί μόνο μία φορά όλη την περίοδο, τον Ιανουάριο του 2010. Επίσης, δεν είχε απευθυνθεί στις αρμόδιες αρχές του Ουζμπεκιστάν, παρόλο που κάτι τέτοιο φαινόταν ως το πιο λογικό, δεδομένου ότι η Χ. βρισκόταν στο Ουζμπεκιστάν. Εκτός από την υποβολή αρκετών καταγγελιών ενώπιον των ρωσικών προξενικών αρχών, δεν είχε προβεί σε καμία ουσιαστική ενέργεια για την επανασύνδεση με την κόρη του κατά το πρώτο έτος του χωρισμού τους. Μετέθεσε ως εκ τούτου το βάρος και την ευθύνη στις Ρωσικές προξενικές αρχές, αντί να δράσει ο ίδιος. Επιπλέον, ήδη τον Οκτώβριο του 2009, δηλαδή σχεδόν ένα χρόνο πριν από την προσφυγή του κ. Khusnutdinov σε ρωσικό δικαστήριο, η κόρη του είχε αρχίσει να λέει ότι προτιμά να ζήσει με τους παππούδες της. Επομένως, το Δικαστήριο δεν πείστηκε ότι οι υποτιθέμενες καθυστερήσεις στην εσωτερική διαδικασία οδήγησαν στο de facto αποτέλεσμα της υπόθεσης, δεδομένου ότι η γνώμη της ήδη είχε προφανώς σχηματιστεί από τότε που είχε κινηθεί η διαδικασία.
Κατά συνέπεια, η απόφαση των εγχώριων δικαστηρίων να ακολουθήσουν τις επιθυμίες του κόρης θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι έχει ληφθεί προς το συμφέρον της, λαμβάνοντας υπόψη τη διάρκεια της παραμονής του κοριτσιού στους παππούδες της, την προσκόλλησή της σε αυτούς και την αίσθηση ότι το σπίτι τους ήταν δικό της.
Το σχόλιο του Βασίλη Χειρδάρη
Η απόφαση αυτή είναι σημαντική. Το Δικαστήριο του Στρασβούργου δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην επιθυμία του παιδιού για τον καθορισμό της επιμέλειάς του και με ποιον θα μένει το ανήλικο παιδί, όταν αυτό είναι σε ηλικία που μπορεί να διαμορφώσει ανεπηρέαστα την επιθυμία του και να αναλογιστεί τις συνέπειες της άποψής του.
Ο ποινικολόγος Βασ. Χειρδάρης
Στη προκειμένη υπόθεση μετά τον θάνατο της μητέρας της η ανήλικη έμεινε στο Ουζμπεκιστάν μαζί με τον παππού και τη γιαγιά της από την πλευρά της μητέρας της. Ο πατέρας της ζούσε στις ΗΠΑ και αδιαφόρησε για την κόρη του. Στη συνέχεια ζήτησε την επιμέλειά της αλλά η κόρη του που ήταν ήδη 13 ετών εξέφρασε στα τοπικά δικαστήρια την επιθυμία της να μείνει με τον παππού και τη γιαγιά.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η ανήλικη στα 13 της χρόνια ήταν ώριμη να κρίνει με ποιόν θέλει να μείνει και η επιλογή της ήταν σεβαστή. Ιδιαίτερο κριτήριο που έθεσε το Στρασβούργο ήταν η ανήλικη να είναι σε θέση να διαμορφώσει τη δική της γνώμη για το θέμα και να καταλάβει τις συνέπειες της επιλογής της.
Η απόφαση αυτή είναι εξαιρετικά χρήσιμη για την πρακτική των δικών μας δικαστηρίων σε δίκες που αφορούν την επιμέλεια αλλά και την επικοινωνία των ανηλίκων με τους γονείς τους. Η λήψη σοβαρά υπόψη των επιθυμιών των ανηλίκων παιδιών, που έχουν την ηλικιακή ωριμότητα, είναι μια σοβαρή και καθοριστική παράμετρος στη λήψη των αποφάσεων που κανείς δεν πρέπει να αγνοεί.
Το ΕΔΔΑ το 2018 έχει κάνει μια συστηματική προσέγγιση με τις αποφάσεις του στα θέματα των σχέσεων των παιδιών με τους γονείς τους. Γίνεται προσπάθεια να ενοποιηθεί η δικαστική προσέγγιση πανευρωπαϊκά στα θέματα αυτά. Δίνει μεγάλη βαρύτητα στην πραγματική (και όχι τυπική) αποκατάσταση των οικογενειακών σχέσεων και στην εκτέλεση των αποφάσεων, ιδίως της επικοινωνίας, με γνώμονα το ύψιστο συμφέρον των παιδιών. Είναι μια αισιόδοξη νότα για τις οικογένειες και τα παιδιά. Συμβαδίζει και με τις άγιες αυτές μέρες…
Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr
