Ηλίας Αναγνωστόπουλος: “Σκάνδαλα” και ποινική δικαιοσύνη

Αν πιστέψει κανείς τα ΜΜΕ και τους μονομάχους της πολιτικής, η χώρα μας κατακλύζεται τις τελευταίες δεκαετίες από οικονομικά «σκάνδαλα», οι πρωταγωνιστές των οποίων είναι άξιοι αυστηρής τιμωρίας.

H -βραδεία- δικαστική διερεύνηση των «σκανδάλων» κατέληξε εν τούτοις σε ικανό αριθμό υποθέσεων στην απαλλαγή των κατηγορουμένων για ουσιαστικούς ή/και νομικούς λόγους. Αρκεί να αναφερθούν ενδεικτικώς οι πολύκροτες υποθέσεις του Χρηματιστηρίου, των δομημένων ομολόγων, της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου, της Energa, της Siemens στις διάφορες εκδοχές της (C4i, ΟΣΕ, ΟΤΕ κ.λπ.), ή της Novartis.

Μέχρι την τελική απαλλαγή τους, ορισμένοι κατηγορούμενοι είχαν προφυλακιστεί ή φυλακιστεί για μακρύ χρονικό διάστημα, όλοι, δε, στιγματίστηκαν ανεξίτηλα και διασύρθηκαν παντοιοτρόπως με δραματικές συνέπειες στην προσωπική, επαγγελματική και κοινωνική τους υπόσταση.

Η δημόσια υποδοχή των απαλλακτικών δικαστικών κρίσεων υπήρξε ως επί το πλείστον αρνητική και χαρακτηρίστηκε -ακόμη και από πηγές που διεκδικούν σοβαρότητα- ως οιονεί «ξέπλυμα» των δραστών των σκανδάλων που εμπεδώνει μια γενικότερη αίσθηση ατιμωρησίας.

Πού οφείλεται λοιπόν αυτή η διάσταση μεταξύ δικαστικής κρίσης και του λεγόμενου λαϊκού αισθήματος;

Η αφετηρία του προβλήματος εντοπίζεται εν πρώτοις στην ίδια την γλώσσα που χρησιμοποιούν τα ΜΜΕ και οι πολιτικοί μονομάχοι μόλις αναφυεί η υποψία τέλεσης αξιόποινων πράξεων του ενδιαφέροντός των. Ο όρος «σκάνδαλο» παραπέμπει σε ήδη αποδεδειγμένη παραβατική συμπεριφορά, η οποία προκαλεί την αγανάκτηση και αποστροφή όσων την πληροφορούνται έναντι του δράστη. Τα ποινικά δικαστήρια, όμως, δεν εκδικάζουν σκάνδαλα και πρωταγωνιστές τους αλλά υποθέσεις και κατηγορουμένους, που τεκμαίρονται αθώοι έως την αμετάκλητη καταδίκη τους.

Ο όρος ποινική υπόθεση νοείται μάλιστα κυριολεκτικώς: Το δικαστήριο καλείται να κρίνει, εάν η υπόθεση, ότι ο κατηγορούμενος τέλεσε το έγκλημα που του αποδίδεται, ευσταθεί ή όχι. Όπως παρατηρούσε ο Νικόλαος Ανδρουλάκης (Θεμελιώδεις έννοιες της ποινικής δίκης, έκδ. 5η, 2020, σελ. 59-60), «το αντικείμενο της ποινικής δίκης φέρει χαρακτήρα υποθετικό, έγκειται δηλαδή στην υπόθεση ότι κάποιος τέλεσε ένα έγκλημα… η υπόθεση αυτή είναι δυνατό να επιβεβαιωθεί ή και να διαψευσθεί…».

Έναντι του υποθετικού-εξατομικευμένου χαρακτήρα της ποινικής δίκης, στην οποία διερευνάται η ευθύνη ενός εκάστου κατηγορουμένου σύμφωνα με τους θεσπισμένους κανόνες της αποδείξεως, η πολιτική και μιντιακή διαχείριση των υποθέσεων αρνείται όλους σχεδόν τους κανόνες του ουσιαστικού και δικονομικού ποινικού δικαίου. Αντί υποθέσεων έχουμε σκάνδαλα και αντί αθώων, ενδεχομένως, κατηγορουμένων έχουμε δράστες εγκλημάτων. Αλλά και η αναπόφευκτα χρονοβόρος διαδικασία της προσεκτικής συλλογής και αξιολόγησης του αποδεικτικού υλικού της ποινικής δίκης συγκρούεται με τον γρήγορο εντυπωσιασμό και τον σύστοιχο βραχυπρόθεσμο πολιτικό σχεδιασμό όσων επιδιώκουν να αξιοποιήσουν επικοινωνιακά τις πρόσφορες για τους σκοπούς τους ποινικές υποθέσεις.

Οσάκις η τελική δικαστική κρίση διαψεύδει την εκρηκτική σκανδαλολογία που συνοδεύει τις υποθέσεις στο αρχικό τους στάδιο, οι -εκτός δικαιοσύνης- εκμεταλλευτές των σκανδάλων, αντί να αναθεωρήσουν την στάση τους, προτιμούν, κατά κανόνα, να καταγγείλουν την δικαστική έκβαση των υποθέσεων ως «κουκούλωμα» ή «ξέπλυμα» των «ενόχων» με υπαιτίους τα δικαστήρια ή τον νομοθέτη, προκειμένου να νομιμοποιήσουν τα πεπραγμένα τους και να επαναλάβουν με ήσυχη συνείδηση την αποδοτική για τους ιδίους κακοποίηση των εμπλεκόμενων προσώπων.

Απέναντι στην προελαύνουσα επικοινωνιακή και πολιτική βαρβαρότητα, όσοι διακονούν την ποινική δικαιοσύνη διαθέτουν τα ισχυρά όπλα του Συντάγματος και των νόμων. Μόνον η πιστή τήρησή τους επιτρέπει την απόκρουση όσων επιχειρούν να υποτάξουν την ποινική δικαιοδοτική λειτουργία στις ιδιοτελείς επιδιώξεις τους.

* Ηλίας Αναγνωστόπουλος, Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr