Αντώνης Αργυρός: Κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει την παραβίαση βασικών αξιωμάτων του νομικού μας πολιτισμού

O Δάσκαλος μας και μέγας ποινικολόγος αείμνηστος καθηγητής Αλέκος Κατσαντώνης, μας έλεγε με έμφαση πώς οι ποινικές υποθέσεις χρειάζονται την αναγκαία ωρίμανση, έτσι ώστε ο ποινικός δικαστής με νηφαλιότητας και σωφροσύνη να απαντήσει με την απόφαση του στο καίριο ερώτημα που ανάγεται στην ενοχή ή μη του κατηγορουμένου. Φοβάμαι ότι όλοι ενίοτε «προσπαθούν» από άγνοια η για ευκαιριακούς σκοπούς, για το αντίθετο με αποτέλεσμα να ζήσουν την μακρόσυρτη διαδικασία μέχρι την τελική απόφαση. Εδώ ακούσαμε από επίσημα χείλη για την αθωότητα του κατηγορουμένου την οποία όμως «θα βρει το δικαστήριο»!!!

Έχουμε βέβαια λησμονήσει στον δημόσιο λόγο και διάλογο μερικά βασικά αξιώματα του νομικού μας πολιτισμού, όπως το τεκμήριο αθωότητος του κατηγορουμένου, την ιδιότητα του κατηγορουμένου ως πρωταγωνιστή της ποινικής δίκης. Η  ποινική καταστολή είναι επώδυνος μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου «απλά ένα εργαλείο άσκησης αντεγκλητικής πολιτικής, αλλά πρωτίστως όριο αυτής[1]». Ο καθηγητής Ανδρουλάκης[2].αναφέρει υποστηρίζοντας στην σε κάθε περίπτωση προστασία των ατομικών δικαιωμάτων των εμπλεκομένων στην ποινική καταστολή προσώπων(Ενδεικτικά αναφέρονται το δικαίωμα ενημέρωσης- ανακοίνωσης των εγγράφων της ανάκρισης, το δικαίωμα συνηγόρου, το δικαίωμα απολογίας, το δικαίωμα κλήτευσης μαρτύρων το δικαίωμα διερμηνείας για τους αγνοούντες την ελληνική γλώσσα ,το τεκμήριο αθωότητος κλπ.) «Ωστόσο η πλάστιγγα κλίνει προς την πλευρά της προστασίας του ατόμου». Η προστασία  είναι επαρκής από το Σύνταγμα μας, τη ΕΣΔΑ, το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΠΔ), ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΧΘΔΕΕ) και οι οδηγίες του παράγωγου ενωσιακού δικαίου. Δυστυχώς όμως, παρα τις οδηγίες  με την με αριθμό 9/2000 ΕγκΕισΑΠ για την εφαρμογή των διατάξεων της ΕΣΔΑ και του ΔΣΑΠΔ από δικαστικούς και εισαγγελικούς λειτουργούς και ενημέρωση των οργάνων που ασκούν προανακριτικά καθήκοντα, εν τούτοις καθημερινά παραβιάζονται τα δικαιώματα  των εμπλεκομένων στην ποινική καταστολή προσώπων, με αποτέλεσμα το ΕΔΔΑ να καταδικάζει την Ελλάδα ,σύμφωνα με την  αιτιολογική σκέψη 16 της οδηγίας 2016/343:

«Το τεκμήριο αθωότητας παραβιάζεται σε περίπτωση που δημόσιες δηλώσεις δημόσιων αρχών ή δικαστικές αποφάσεις, με εξαίρεση τις αποφάσεις περί ενοχής, αναφέρονται στον ύποπτο ή στον κατηγορούμενο ως να είναι ένοχος κατά το χρονικό διάστημα που το πρόσωπο αυτό δεν έχει αποδειχτεί ένοχο κατά τον νόμο. Οι εν λόγω δηλώσεις και δικαστικές αποφάσεις δεν θα πρέπει να δημιουργούν την αίσθηση ότι το πρόσωπο αυτό είναι ένοχο. Η διάταξη αυτή δεν θα πρέπει να θίγει τις πράξεις της εισαγγελικής αρχής που αποσκοπούν να αποδείξουν την ενοχή του υπόπτου ή του κατηγορουμένου, όπως η απαγγελία κατηγορίας, ούτε να θίγει τις δικαστικές αποφάσεις ως αποτέλεσμα των οποίων μια καταδικαστική απόφαση που είχε ανασταλεί τίθεται σε εφαρμογή, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται τα δικαιώματα της υπεράσπισης. Δεν θα πρέπει να θίγει επίσης τις προκαταρκτικές αποφάσεις δικονομικής φύσης, που λαμβάνονται από δικαστικές ή άλλες αρμόδιες αρχές και βασίζονται σε υπόνοιες ή ενοχοποιητικά στοιχεία, όπως αποφάσεις προφυλάκισης, υπό την προϋπόθεση ότι οι εν λόγω αποφάσεις δεν αναφέρονται στον ύποπτο ή στον κατηγορούμενο ως να είναι ένοχος. Προτού λάβει προκαταρκτική απόφαση, η αρμόδια αρχή ενδεχομένως να οφείλει να διαπιστώσει πρώτα ότι υφίστανται επαρκή ενοχοποιητικά στοιχεία σε σχέση με τον ύποπτο ή τον κατηγορούμενο τα οποία να δικαιολογούν τη σχετική απόφαση, η οποία μπορεί και να περιέχει αναφορά στα εν λόγω στοιχεία.»

Στην υπόθεση Μπέλτσιος κατά Ελλάδας το ΕΔΔΑ καταδίκασε τη χώρα για παραβίαση των άρθρων 6 παρ. 2 και 5 παρ. 4 της ΕΣΔΑ, καθώς έκρινε ότι: α) οι αναφορές στο πρόσωπο του προσφεύγοντα σε καταδικαστική απόφαση που εκδόθηκε στο πλαίσιο έτερης ποινικής διαδικασίας (στην οποία δεν ήταν κατηγορούμενος) παραβίασαν το τεκμήριο αθωότητας[3] και β) οι εθνικές αρχές παρέλειψαν να αποφανθούν «με ταχύτητα» σχετικά. Στην υπόθεση Σαββαΐδου κατά Ελλάδας το ΕΔΔΑ καταδίκασε τη χώρα για παραβίαση του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ καθώς θεωρήθηκε ότι οι δηλώσεις που έκανε η κυβερνητική εκπρόσωπος προεξοφλούσαν το αποτέλεσμα της ποινικής διαδικασίας και ως εκ τούτου παραβίαζαν το τεκμήριο αθωότητας της προσφεύγουσας, όπως αυτό θεμελιώνεται στην παρ. 2 του ως άνω άρθρου. Η Ελλάδα καταδικάστηκε και για παραβίαση του άρθρου 13 της ΕΣΔΑ λόγω έλλειψης ένδικου μέσου με το οποίο η προσφεύγουσα θα μπορούσε να ζητήσει προστασία ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων.

Αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός, ότι η με οποιοδήποτε τρόπο απόδοση της ιδιότητος του υπόπτου ή του κατηγορουμένου σε κάποιο πρόσωπο, αυτόματα ενεργοποιεί τις πρόνοιες της ΕΣΔΑ  και πολύ περισσότερο η  αβάσιμη αναφορά ότι κάποιος είναι ύποπτος διαπράξεως εγκλήματος[4] ,ενώ δεν παρέχονται τα στοιχεία που η ποινική μας νομοθεσία αυστηρά προβλέπει για την στοιχειοθέτηση της υποκειμενικής και αντικειμενικής διαστάσεως ενός εγκλήματος, τότε υφίσταται ζήτημα της παραβιάσεως και των διατάξεων των άρθρων 2παρ1,25παρ 1,2 του Συντάγματος και των ειδικών διατάξεων για την δυσφήμιση, προσβολή της προσωπικότητος κλπ. Το Κράτος έχει υποχρέωση να λαμβάνει θετικά μέτρα για τη διασφάλιση της τήρησης και του σεβασμού του τεκμηρίου αθωότητας από τους ιδιώτες και δη τα ΜΜΕ και βεβαίως προεχόντως από τα όργανα του της εκτελεστικής, νομοθετικής και δικαστικής λειτουργίας. «Το τεκμήριο αθωότητας δεν υπερισχύει ούτε κατισχύει της ελευθερίας του Τύπου» Είναι απαράδεκτο το καθημερινό γεγονός του διασυρμού ανθρώπων από την δημοσίευση και χρήση των εγγράφων της κατά τα άλλα «απόρρητης»  της ανακριτικής διαδικασίας ποινικών υποθέσεων.

Τελικά «ας χαλάσει ο κόσμος όλος, ας γκρεμιστεί, αλλά ας επικρατήσει η Δικαιοσύνη»

[1] Βλ.Καϊάφα-Γκμπάντι Μ., Ποινική νομοθεσία και ενωσιακές επιταγές – Εθνική ενσωμάτωση της ενωσιακής νομοθεσίας στο παράδειγμα της αντιμετώπισης της διαφθοράς, ΠοινΧρ 2015, σελ. 647 επ.

[2] Ν. Ανδρουλάκης, Θεμελιώδεις έννοιες της ποινικής δίκης, 4η εκδ., εκδ. Δίκαιο & Οικονομία Π.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα 2012, σελ. 27 επ

[3] Για πρώτη φορά καθιερώθηκε στο άρθρο 9 της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη του 1789, δυνάμει του οποίου «[κ]αθένας τεκμαίρεται αθώος μέχρι να κηρυχθεί ένοχος»

[4] Βλ. ΣτΕ 152/2004 Σκ 4

*Αντώνης Π. Αργυρός, Δικηγόρος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr