Δημήτρης Αναστασόπουλος: Δικηγορία, ανθρώπινη εμπειρία και τεχνητή νοημοσύνη – τεχνητές και πραγματικές προκλήσεις

Στην ψηφιακή εποχή, η τεχνητή νοημοσύνη, πανταχού παρούσα με τη συντομογραφία ΑΙ,έρχεται να μεταμορφώσει πάντα, τους βιοτικούς και εργασιακούς μας ρυθμούς και τρόπους. Σε λίγο καιρό δύσκολα θα μπορεί να φανταστείοποιοσδήποτε μια ημέρα στη ζωή του χωρίς τη χρήση μιας, ακόμη και της πιο τετριμμένης, εφαρμογής τεχνητής νοημοσύνης. Η αλματώδης, όμως, πρόοδος της τεχνολογίας αλλάζει καιεπαγγέλματα με αιώνες ιστορίας: μεταξύ τους και τη δικηγορία, όπως δείχνει με πυκνό τρόπο άρθρο που δημοσιεύθηκε στην Καθημερινήστις 17-5-2025 υπό τον τίτλο «Μπορεί ένας αλγόριθμος να αντικαταστήσει τον δικηγόρο σας;».

Αναδεικνύοντας έτσι μια πτυχή της δημόσιας συζήτησης που καλλιεργείται γύρω από τα όρια, τεχνικά και ηθικά, της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης, και μάλιστα στον ευαίσθητο τομέα της δικαιοσύνης.Στον διάλογο αυτόν, είναι αναγκαία μια επισκόπηση του πού ακριβώς βρισκόμαστε, αλλά και του πώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί, με δεοντολογική χρήση, να ωφελήσει την καθημερινή πρακτική του δικηγόρου. Ιδού μερικές σύντομες σκέψεις.

Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να αλλάξει την άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος; Ναι, μπορεί να αλλάξει την καθημερινή πρακτική του δικηγόρου, χωρίς όμως να μεταβάλλει την ουσία της δουλειάς του. Ας το θέσουμε σχηματικά: δεν αλλάζει η φύση, ούτε το περιεχόμενο των υπηρεσιών που παρέχει ο δικηγόρος. Αλλάζει, όμως, ο τρόπος με τον οποίο θα εκτελέσει κάποιες από αυτές. Για παράδειγμα, οι προηγούμενες γενιές δικηγόρων βυθίζονταν σε ογκώδεις τόμους συλλογών νομοθεσίας και νομολογίας για να μελετήσουν, τους οποίους έχουν αντικαταστήσει πληρέστατες ηλεκτρονικές βάσεις, προσβάσιμες από τη οθόνη του υπολογιστή. Αυτό δεν αλλάζει, λόγου χάρη, το δικόγραφο που θα συντάξει ο δικηγόρος ή τις ακριβείς νομικές συμβουλές που θα παράσχει στον πελάτη του.

Παράλληλα, η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης προσφέρει πλέον τη δυνατότητα αυτοματοποίησης της συλλογής, επεξεργασίας, ταξινόμησης και ανάλυσης δεδομένων, της σύνταξης κειμένων, της ανάλυσης συμβολαίων, ακόμη και της συνολικής διαχείρισης των υπό κρίση διαφορών. Ειδικά λογισμικά που αναλύουνπλήθος δεδομένων μπορούν ακόμη και να προβλέψουν την πορεία και την έκβαση συγκεκριμένης υπόθεσης, παρέχοντας στον δικηγόρο τη δυνατότητα να λάβει υπόψη του την πρόβλεψη αυτή κατά τη χάραξη της στρατηγικής του.

Τα οφέλη από τη χρήση των εργαλείων της τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία γνωρίζουν εντυπωσιακή διάδοση και στην Ελλάδα μοιάζουν πολλά υποσχόμενα. Η χρήση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης επιτρέπει στον δικηγόρο, ιδιαίτερα τα μικρότερα δικηγορικά γραφεία, να είναι πληρέστερα και σφαιρικότερα ενημερωμένος, να κερδίζει χρόνο, να μειώνει τα περιθώρια ανθρώπινου λάθους, να συρρικνώνει το κόστος των εργασιών του, να διαχειρίζεται ταχύτερα και αποτελεσματικότερα τις υποθέσεις που έχει αναλάβει και να εστιάζει στην ουσία και τις κρίσιμες πτυχές κάθε υπόθεσης. Με δυο λόγια, να αφιερώνει περισσότερο χρόνο στην κρίση και όχι στην αναζήτηση.

Έρχεται, συνεπώς, το τέλος του δικηγόρου; Θα φτάσει, σε ένα αδιόρατο ακόμη αλλά ίσως εγγύς μέλλον, να τον εκτοπίσει ο αλγόριθμος;Η απάντηση προκύπτει με σαφήνεια: η τεχνητή νοημοσύνη και τα εργαλεία της ούτε υποκαθιστούν, ούτε αντικαθιστούν τον δικηγόρο. Η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει τεχνικές, δεν παίρνει τη θέση της ανθρώπινης κρίσης.

Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στη δικηγορία θέτει μια πλειάδα προκλήσεων, που δεν περιορίζονται, ασφαλώς, στο καθαρά τεχνικό πεδίο. Κατ’αρχάς, στο ζήτημα της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπου είναι απαραίτητη η ανθρώπινη παρέμβαση για να αποφευχθεί η αδιάκριτη επεξεργασία δεδομένων ευαίσθητου χαρακτήρα, ακόμη και η διαρροή ευαίσθητων πληροφοριών.Παράλληλα, η συστηματική χρήση αλγορίθμων από τα εργαλεία ψηφιακής νοημοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε αδιαφάνεια, καθώς ο ίδιος ο χρήστης δεν έχει πρόσβαση στη δομή και τη λειτουργία του αλγορίθμου, αλλά και σε λάθη: οι αυτοματισμοί ενδέχεται να διαχειρίζονται με τον ίδιο τρόπο διαφορετικές υποθέσεις (ή το αντίστροφο).

Σε όλες αυτές τις ενδεικτικές περιπτώσεις, η απάντηση, όπως θα έλεγε και ο Σεφέρης, είναι ο άνθρωπος. Δεν πρόκειται μόνο για τις λεπτές αποχρώσεις που μπορεί να διακρίνει μόνον ο ανθρώπινος νους, αλλά και για την επανατοποθέτηση κάθε υπόθεσης στο ιδιαίτερό της συγκείμενο. Οι υποθέσεις που διαχειριζόμαστε είναι μοναδικές ως προς τις περιστάσεις, τα χαρακτηριστικά τους και, κυρίως, τα πρόσωπα τα οποία εμπλέκονται σε αυτές, δεν είναι πανομοιότυπα προϊόντα που βγαίνουν από  μια αυτοματοποιημένη γραμμή παραγωγής. Οι γνώσεις κάθε δικηγόρου μπορεί να υπερκεραστούν από μια μηχανή που επεξεργάζεται νομοθεσία και νομολογία με ασύλληπτες ταχύτητες, η εμπειρία του, όμως, όχι. Ούτε μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να υποκαταστήσει την ανθρώπινη σοφία, που περικλείει όχι μόνο την εποπτεία του γνωστικού αντικειμένου, αλλά και τη συναισθηματική νοημοσύνη, το καταστάλαγμα της εμπειρίας, επαγγελματικής και κοινωνικής, κάθε δικηγόρου, αλλά και τη διαπροσωπική σχέση. Σε κάθε συναλλαγή, καταλυτικός είναι ο ρόλος της προσωπικότητας των αντισυμβαλλομένων. Και στο δικό μας λειτούργημα, ο εντολέας βασίζεται, κακά τα ψέματα, όχι μόνο στην αυτονόητη εμπιστοσύνη που επιβάλλεται να του εμπνέει ο δικηγόρος που επιλέγει, αλλά και στην ίδια την προσωπικότητά του: ειδάλλως, θα χρησιμοποιούσε ο ίδιος τις λύσεις της τεχνητής νοημοσύνης για επιλύσει τα εκκρεμή ζητήματά του.

Η τεχνητή νοημοσύνη μας προσφέρει πρωτόγνωρες δυνατότητες, διευκολύνοντας πολύ τη δουλειά του δικηγόρου. Η μετεωρική της, όμως, διείσδυση φέρνει επιτακτικά στο προσκήνιο και σημαντικά ηθικά διλήμματα. Η επίλυσή τους περνά τόσο από την ευαισθητοποίηση των ίδιων των δικηγόρων, ως προς τα όρια της χρήσης της πρωτοπόρας τεχνολογίας, όσο και από τη ρητή νομοθετική ρύθμιση. Η τεχνολογία είναι αρωγός, όχι αντικαταστάτης. Και επίκεντρο της δουλειάς μας είναι ο άνθρωπος, στην υπηρεσία του οποίου στρατεύεται η τεχνητή νοημοσύνη, σε κάθε της δημιούργημα. Οι δικηγόροι, αξιοποιώντας τα πολύτιμα εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης, με σεβασμό σε αυτό το ηθικό και αξιακό πλαίσιο, έχουμε μόνο, μαζί με τους πελάτες μας, να κερδίσουμε.

*Δημήτρης Αναστασόπουλος, Σύμβουλος ΔΣΑ

*Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Καθημερινή”

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr