Ελευθερία Κώνστα: Ο ιός της «πρόκλησης»- Προτάσεις ως προς τον ΚΠολΔ

Της Ελευθεριας Κωνστα*

Η επόμενη μέρα της πανδημίας του κορωνοϊού που δοκιμάζει την ανθρωπότητα και την χώρα μας είναι προ των πυλών. Η κατάσταση που πρόκειται να αντιμετωπίσουμε με βάση τα νέα υγειονομικά δεδομένα, σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, είναι άγνωστη και ίσως αποδειχθεί μια μεγάλη πρόκληση για τις δυτικές ευρωπαϊκές δημοκρατικές κοινωνίες. Με ενδιαφέρον διαβάζω τους προβληματισμούς, συναδέρφων και μη, σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι στο χώρο της δικαιοσύνης.

Η πρόκληση του «ιού» μας δίνει μια ευκαιρία να βγούμε από την απομόνωση και την εσωστρέφεια και ως κλάδος που εμπνέεται από την επιστήμη του αλλά και το υψηλό αίσθημα ευθύνης, να ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ λύσεις που θα βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας μας.

Ευτυχώς για εμάς, εντός του οίκου μας ευρίσκονται ιδιαίτερα φωτεινά μυαλά με υψηλή επιστημονική κατάρτιση, που υπηρετούν σε όλες τις βαθμίδες την Ελληνική Δικαιοσύνη, οι γνώσεις των οποίων μπορούν να συμβάλλουν στον κοινό σκοπό.

Θέλοντας να θέσω τους όρους της συζήτησης (μιας συζήτησης που επιδιώκω με τον παρόν κείμενό μου να προκαλέσω), θεωρώ ότι η βελτίωση των συνθηκών εργασίας μπορεί να περιλαμβάνει και προτάσεις επί νομοθετικών κειμένων που αφορούν την καλύτερη διαχείριση του χρόνου του δικαστή. Ενόψει, λοιπόν, της νέας πρωτοβουλίας του Υπουργείου Δικαιοσύνης για «επιτάχυνση» στην απονομή της δικαιοσύνης με την ίδρυση ειδικών νέων τμημάτων στα μεγάλα δικαστήρια της χώρας, θα ήθελα να καταθέσω κάποιες πρωτόλειες σκέψεις επί του ΚΠολΔ:

1. Πιλοτική δίκη. Το ΕΔΔΑ έχει αποφανθεί χαρακτηριστικά ότι το πρόβλημα του ελληνικού δικαστικού συστήματος στο ζήτημα της καθυστέρησης απονομής της δικαιοσύνης δεν είναι συγκυριακό αλλά έχει έντονα συστημικό χαρακτήρα. Ο θεσμός της πιλοτικής δίκης, εισήλθε στην ελληνική έννομη τάξη με το άρθρο 1 του νόμου 3900/2010 που είχε ως στόχο της την επιτάχυνση της διοικητικής δίκης, την αντιμετώπιση της υπερφόρτωσης του Συμβουλίου της Επικρατείας και την εγκαθίδρυση της αρχής της ασφάλειας δικαίου μέσα από την ενιαία διαμόρφωση της νομολογίας. Μετά από δέκα χρόνια λειτουργίας, διαφαίνεται ότι η εφαρμογή του θεσμού της πιλοτικής δίκης επέφερε θετικά αποτελέσματα όχι μόνο για τους πολίτες που προσφεύγουν και επιλύουν τη διαφορά τους σε συντομότατο χρόνο, αλλά και για την ίδια τη δικαιοσύνη, καθώς απαλλάσσεται από όγκους παρόμοιων προσφυγών που θα ταλάνιζαν τα διοικητικά δικαστήρια για χρόνια.

Οι συνθήκες οικονομικής κρίσης του παρελθόντος και αυτής που πιθανόν έχουμε μπροστά μας, επιτάσσουν την άμεση επίλυση σημαντικών θεμάτων εντός σύντομου χρονικού διαστήματος ώστε πλέον ο πολίτης να γνωρίζει τι ισχύει και να μην αναλώνεται σε ατέρμονους δικαστικούς αγώνες και η δικαιοσύνη να μην φορτώνεται με όγκους υποθέσεων για χρόνια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε για το ΣτΕ η πιλοτική δίκη για το λεγόμενο «χαράτσι» για τα ακίνητα. Αντίθετα στην περίπτωση των δανείων σε ελβετικό φράγκο στη πολιτική δικαιοσύνη, οι πρώτες πρωτοβάθμιες εκδοθείσες αποφάσεις ανάγονται στο έτος 2010, η δε Ολομέλεια του Αρείου Πάγου (4/2019) που επέλυσε ένα από τα τιθέμενα δογματικά ζητήματα απεφάνθη μόλις το έτος 2019, ήτοι μετά από μία περίπου δεκαετία, με τα δικαστήρια και τους πολίτες να ταλαιπωρούνται από τις αντικρουόμενες –όπως ήταν λογικό λόγω της φύσης των υποθέσεων- εκδοθείσες αποφάσεις.

Χαρακτηριστικό εξίσου παράδειγμα αποτελούν και οι δίκες των «υπερχρεωμένων νοικοκυριών», ενώ σήμερα αντικείμενο πιλοτικής δίκης θα μπορούσε να αποτελέσει η συνταγματικότητα της ρύθμισης του δικαστικού ενσήμου στις αναγνωριστικές αγωγές. Θα μπορούσε λοιπόν κατά το πετυχημένο πρότυπο της πιλοτικής δίκης του ΣτΕ να εφαρμοστεί και στην δική μας πολιτική κατεύθυνση ο θεσμός της πιλοτικής δίκης, όπου το Ανώτατο Ακυρωτικό θα δύναται μέσω πιλοτικών δικών να χαράσσει κατευθυντήρια νομολογία προς τα κατώτερα δικαστήρια. Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο έχουμε ταχύτερη επίλυση των όποιων διαφορών αλλά ταυτόχρονα θα παγιώνεται και η ασφάλεια δικαίου.

2. Περιορισμός ομοδίκων. Ένα συνεχές και μόνιμο παράπονο των δικαστικών λειτουργών της πολιτικής κατεύθυνσης είναι ο άνευ ορίων αριθμός των ομοδίκων που δύναται να συμπεριληφθούν σε ένα δικόγραφο. Κυρίως αφορά τις εκδικαζόμενες υποθέσεις του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων ακινήτων και τις εργατικές υποθέσεις. Ο νομοθετικός περιορισμός του αριθμού των ομοδίκων που δύνανται να ασκήσουν κοινή αίτηση με το ίδιο δικόγραφο, ΔΕΝ αντίκειται στις διατάξεις του άρθρου 20 παρ. 1 του Συντάγματος και του άρθρου 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ, διότι, ανεξαρτήτως του ότι οι διατάξεις αυτές δεν κατοχυρώνουν το δικαίωμα ομαδικής προσφυγής περισσοτέρων προσώπων από κοινού σε δικαστήριο, το δικαίωμα πρόσβασης σε δικαστήριο, δεν παρακωλύεται, και μάλιστα δυσανάλογα, από την θέσπιση ενός προτεινόμενου περιορισμού. Ήδη ο ανωτέρω περιορισμός έχει θεσπισθεί για την διοικητική δικαιοσύνη ενώ από 1.4.2020 εισήχθη νομοθετικός περιορισμός του αριθμού των ομοδίκων που μπορούν να ασκήσουν κοινή αίτηση ακυρώσεως με το ίδιο δικόγραφο ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας (20 ανά δικόγραφο) ενώ αντίστοιχος περιορισμός ισχύει και στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια με το άρθρο 115 παρ.3 του ΚΔΔ (50 ανά δικόγραφο).

3. Χρήση νέων τεχνολογιών: Τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης έντονη είναι η συζήτηση της εισαγωγή της πληροφορικής στο χώρο της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης. Θα ήθελα να αναφερθώ σε πολύπλοκες και ίσως δαπανηρές επιλογές για την εφαρμογή της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης αλλά κάποια βασικά πράγματα θα μπορούσαμε «άκοπα» να τα διαθέτουμε όπως για παράδειγμα

α) η ενεργοποίηση της ηλεκτρονικής κατάθεσης δικογράφων (λήψη ηλεκτρονικής υπογραφής από δικηγόρους) αλλά και η ψηφιοποίηση του συνόλου της δικογραφίας, ώστε να μη γινόμαστε μεταφορείς ογκωδέστατων δικογραφιών,

β) η δημιουργία βάσης δεδομένων αποφάσεων που εκδίδονται από τα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια όπου πρόσβαση μπορεί να έχει κάθε υπηρετών με τη χρήση ειδικών κωδικών (με την ενεργοποίηση της σχετικής εφαρμογής στο ΟΣΔΔΥ-ΠΠ) κ.α. Προβληματισμός υπήρξε κατά την διάρκεια της καραντίνας για το πόσο άσκοπα μετακινείται ο δικαστής προκειμένου να προβεί σε δημοσίευση των αποφάσεων που έχει εκδώσει και την παράδοση του σχετικού φακέλου της δικογραφίας. Στον αιώνα της υψηλής τεχνολογίας είναι απαίτηση η αποστολή των αποφάσεων να γίνεται από τον δικαστή ηλεκτρονικά με την ταυτόχρονη δέσμευση ότι σε καθορισμένο χρονικό διάστημα θα πρέπει να παραδώσει και το φάκελο της δικογραφίας. Το ίδιο θέμα τίθεται και με τις διασκέψεις των δικαστηρίων, όπου πλέον προκύπτει επιτακτική η ανάγκη για τηλεδιασκέψεις των πολυμελών συνθέσεων.

Στόχος των προτάσεων και ρυθμίσεων δεν μπορεί να είναι άλλος από την καλύτερη διαχείριση του χρόνου του δικαστή με την εισαγωγή νέων, πιο ευέλικτων διαδικασιών – όπου αυτό απαιτείται ‐ τον έλεγχο της ροής των υποθέσεων κ.λπ., έτσι ώστε η δικαιοσύνη να καταστεί ταχύτερη, καλύτερη και αποτελεσματικότερη. ΥΣ. Ο θυμός, οι φωνές, οι ατέρμονες κριτικές με όμορφα ειπωμένα λόγια, χωρίς να καταλήγουν πουθενά δεν έχουν θέση σε μια επιστημονική κοινότητα όπως η δική μας. Η καθημερινότητα είναι σκληρή και πολλές φορές αδυσώπητη με τους δικαστές. Αυτοί όμως που έχουν διάθεση και θέλουν να βοηθήσουν όλους τους υπηρετούντες την ελληνική δικαιοσύνη, ας συμμετάσχουν σε ένα επιστημονικό διάλογο προτάσεων για το πώς με νομοθετικές παρεμβάσεις μπορούμε να πάμε τους όρους εργασίας του Έλληνα Δικαστή πιο πέρα, στο μέλλον!

*Εφέτης

(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο dikastis.blogspot.com)

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr