Ευάγγελος Στεργιούλης: ΟΠΕΚΕΠΕ – παθήματα και μαθήματα για την αντιπροσωπευτική δημοκρατία

Προκαλεί λύπη, θυμό και απογοήτευση αυτό που συμβαίνει χρόνια τώρα σ´ αυτή τη Χώρα! Το ένα σκάνδαλο μετά το άλλο, η μία υπόθεση διαφθοράς μετά την άλλη, λες και δεν  υπάρχει τέλος!

Το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε στη Βουλή δικογραφία για δύο πρώην υπουργούς Αγροτικής Ανάπτυξης, για τους οποίους προκύπτουν στοιχεία για πιθανή εμπλοκή τους στην υπεξαίρεση ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, καθώς και οι διάλογοι που έχουν έλθει στο φως της δημοσιότητας, αποτελούν αναμφισβήτητα έναν ντροπιαστικό διασυρμό της Χώρας σε ευρωπαϊκό επίπεδο!

Πολύ δε περισσότερο, υποτιμάται η νοημοσύνη των πολιτών με προκλητικές δηλώσεις ότι οι έλληνες φορολογούμενοι πολίτες θα κληθούν να πληρώσουν το πρόστιμο, το οποίο ανέρχεται προς το παρόν σε πάνω από 400 εκατ. € και εκτιμάται ότι ενδεχομένως να ξεπεράσει και το ένα δις €.

Αναμφίβολα, οι ευθύνες πολιτικών και φυσικών προσώπων πρέπει να διερευνηθούν ενδελεχώς και να απονεμηθεί δικαιοσύνη. Ωστόσο, οι ρίζες του προβλήματος της κρατικής διαφθοράς δεν σταματά σε επίπεδο ατομικών ευθυνών, αλλά διαχέεται σε επίπεδο θεσμών της αποκαλούμενης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

Πράγματι, η αντιπροσωπευτική  δημοκρατία, μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, έχει σταδιακά εδραιωθεί σε όλες τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι ταυτίζεται με τις αρχές και τις αξίες της  άμεσης δημοκρατίας και σε καμία απολύτως περίπτωση με την ιδεατή μορφή της αθηναϊκής δημοκρατίας του 5ου αιώνα π.Χ.

Αντιθέτως, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα λειτουργικότητας των  θεσμών, που συχνά πυκνά αποτελούν τις γενεσιουργές αιτίες της εκτεταμένης κρατικής διαφθοράς.

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης είχε επισημάνει ότι στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία οι πολίτες ασκούν το δικαίωμα του εκλέγειν και επηρεάζουν καταλυτικά τη διαμόρφωση του πολιτικού συστήματος μιας χώρας, ωστόσο, μετά την ψήφο τους και την αποχώρησή τους από την κάλπη, η συμμετοχή τους στη λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας παύει ουσιαστικά να υφίσταται μέχρι τις επόμενες εκλογές.

Τούτο σημαίνει ότι οι πολίτες στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία δεν ασκούν καμία απολύτως αρμοδιότητα στην επιλογή των προσώπων που θα στελεχώσουν τους θεσμούς του δημοκρατικού πολιτεύματος. Και όχι μόνο.

Δεν προβλέπεται επίσης καμία απολύτως δυνατότητα για τους πολίτες της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας να προβούν στην ανάκληση της ψήφου τους, σε περίπτωση που διαπιστώνεται πλημμελή εκτέλεση καθηκόντων των προσώπων που ψήφισαν ως κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους τους.

Η έλλειψη λοιπόν αποτελεσματικών διαδικασιών επιλογής προσώπων για την στελέχωση των θεσμών, καθώς επίσης και η μη πρόβλεψη συμμετοχής των πολιτών σε αυτές τις διαδικασίες, αποτελεί ένα σημαντικό μειονέκτημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

Ο Σωκράτης ήταν ο πρώτος που επισήμανε την αυθαιρεσία στην ανάθεση πολιτικών αξιωμάτων στην αθηναϊκή δημοκρατία και όταν ρωτήθηκε ποια πόλη διοικείται παράνομα απάντησε: η πόλη στην οποία οι άρχοντες τοποθετούνται από φατρίες.

Βεβαίως, η σύγκριση μεταξύ της σημερινής δημοκρατίας με την άμεση δημοκρατία της αθηναϊκής πολιτείας είναι μία εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, ωστόσο προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι δυόμιση χιλιάδες χρόνια οι πολίτες της αθηναϊκής δημοκρατίας εξέταζαν ενδελεχώς τους υποψήφιους πολιτικών αξιωμάτων, οι οποίοι μάλιστα στο τέλος της θητείας τους υπόκειντο σε δημόσια λογοδοσία, με αυστηρές ποινές σε περιπτώσεις παραλείψεων.

Όπως επίσης και η αντίληψη για την ανάληψη πολιτικών αξιωμάτων στην αθηναϊκή δημοκρατία ήταν παντελώς διαφορετική, σε σύγκριση με τα σημερινά δεδομένα.

Χαρακτηριστική προς τούτο είναι η αναφορά του Πλάτωνος: «Οι άξιοι άνθρωποι δεν επιδιώκουν την εξουσία ούτε για τα χρήματα ούτε για την δόξα. Γιατί ούτε πληρωμένοι θέλουν να χαρακτηριστούν εισπράττοντας φανερά μισθό για το αξίωμά τους, ούτε κλεφτες αποκομίζοντας κρυφά κέρδος από αυτό» (Πλάτων, Πολιτεία, Α347b).

Στις μέρες μας, αντιθέτως, η συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα επιδιώκεται ως μια επαγγελματική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα ο όρος «πολιτικός» να ταυτίζεται με ένα οικονομικά προσοδοφόρο επάγγελμα.

Εν κατακλείδι, τα παθήματα  της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελέσουν μαθήματα για τη βελτίωση της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών, με την ενεργό συμμετοχή των πολιτών. Και είναι απολύτως εφικτό με τις τεράστιες δυνατότητες που προσφέρει στην εποχή μας η ανάπτυξη της τεχνολογίας.-

*Ο κ. Ευάγγελος Στεργιούλης είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και Υποστράτηγος ε.α. της Ελληνικής Αστυνομίας.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr