Κωνσταντίνος Αν. Δημόπουλος: Ακούσια νοσηλεία ή ακούσια ομηρία;

Με αφορμή τον προσωρινό εγκλεισμό γνωστού καλλιτέχνη σε δημόσιο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο αναδεικνύεται για άλλη μια φορά η ανάγκη επίλυσης πρακτικών ζητημάτων που αφορούν την νομική εφαρμογή της αιτήσεως περί ακούσιας νοσηλείας ενός προσώπου.

Η ακούσια νοσηλεία σύμφωνα με τον Νόμο μπορεί να ζητηθεί από τον εισαγγελέα, τον σύζυγο, τους συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας έως τον τρίτο βαθμό ή από οποιονδήποτε άλλο έχει έννομο συμφέρον. Το προβληματικό στις περιπτώσεις αυτές είναι ότι η διαδικασία που απαιτείται για να νοσηλευθεί κάποιον ακουσίως σε ψυχιατρική κλινική, χωρίς δηλαδή την συγκατάθεση του, καθίσταται  σχετικά απλή και τυποποιημένη. 

Ειδικότερα καίτοι η αίτηση για ακούσια νοσηλεία πρέπει να είναι αιτιολογημένη (να αναγράφεται η συμπτωματολογία του ασθενούς, να αναφέρονται πρότερες νοσηλείες, καθώς και να επισυνάπτονται ιατρικές γνωματεύσεις) και να μεταφέρεται ο ελεγχόμενος μέσω εξειδικευμένου ψυχιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού των Κοινοτικών Μονάδων Ψυχικής Υγείας, οι οποίοι θα πρέπει να τον μεταφέρουν με ειδικά διαμορφωμένα οχήματα, υπό την διαρκή συντονιστική  εποπτεία του Αυτοτελούς Τμήματος Επιχείρησης Υγείας του Ε.Κ.Α.Β (Ν.4931/2022), στην πράξη παρατηρούνται ακραία φαινόμενα που καθιστούν την εφαρμογή της τουλάχιστον προβληματική.

Δεδομένου καταρχήν της κρισιμότητας της κατάστασης και του επείγοντος κατά τα ειωθότα χαρακτήρα αυτής, πολλές φορές οι συγγενείς που αιτούνται την ακούσια νοσηλεία λειτουργούν υπό το βάρος μίας ψυχικής ταλαιπωρίας. Άλλες φορές σκοπίμως και άλλες δίχως να γνωρίζουν τις οδυνηρές συνέπειες για οποιονδήποτε άνθρωπο, αντιμετωπίζουν την μεταφορά του συγγενούς τους από την αστυνομία η οποία λειτουργεί  κατασταλτικά και επί της ουσίας  «συλλαμβάνει» τον άνθρωπο ο οποίος χωρίς συγκατάθεση οδηγείται στο Δημόσιο Νοσοκομείο. Η πράξη αυτή καταρχάς αντιβαίνει στον Ν. 4931/2022 αφού ως προελέχθη η μεταφορά πρέπει πλέον να γίνεται από εξειδικευμένο προσωπικό και ειδικό διαμορφωμένο όχημα του Ε.Κ.Α.Β.

Εδώ γεννιέται η πρώτη προβληματική της άσκησης του εν λόγω δικαιώματος, αφού έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την προστασία του δικαιώματος κάθε ανθρώπου και τα αξιοπρέπειας του, ο οποίος ως ασθενής στιγματίζεται δεδομένου ότι μεταφέρεται από αναρμόδιο όργανο και αντιμετωπίζεται ως ένας ύποπτος ή δράστης αξιόποινης πράξης.  Φυσικά ως είθισται στην Χώρα ανακαλύφθηκαν  «φράσεις κλειδιά»  που δυστυχώς νομιμοποίησαν στην πράξη  την εν λόγω μεταφορά μέσω περιπολικού του ασθενούς και ακούνε στο όνομα «έλλειψη στελέχωσης του εξειδικευμένου προσωπικού και  προμήθεια ειδικών ασθενοφόρων»

Αμέσως μετά η εκκωφαντική προβληματική της διαδικασίας έχει να κάνει με τον τρόπο εφαρμογής αυτής. Πολλές φορές στην πράξη οι αιτήσεις για ακούσια νοσηλεία, είναι αρκετά συνοπτικές, δεν έχουν καμία αιτιολογία, δεν συνοδεύονται από κανέναν ιατρικό έγγραφο του ασθενούς, ειμή μόνο εδράζονται στις καταθέσεις μαρτύρων οι οποίοι εμφανίζονται στο οικείο αστυνομικό τμήμα για να υποστηρίξουν την αίτηση του ενδιαφερομένου.

Οι καταθέσεις διαβιβάζονται στον αρμόδιο Εισαγγελέα Πρωτοδικών Αθηνών και κάποιες φορές αρκούν ώστε να διαταχθεί καταρχάς να εξεταστεί ο ελεγχόμενος από δύο ψυχιάτρους και να μεταφερθεί σε δημόσιο ψυχιατρικό νοσοκομειακό ίδρυμα. Η μεταφορά βεβαίως λαμβάνει χώρα μέσω περιπολικού της αστυνομίας, με συνοπτικές διαδικασίες και δίχως το δικαίωμα ο ελεγχόμενος να μπορεί να αντιτάξει το παραμικρό πολλώ δε μάλλον να ενημερωθεί για τα δικαιώματα του. Επιπλέον οι μάρτυρες που καταθέτουν ενόρκως δίδουν την δική τους εκτίμηση για τη κατάσταση δίχως όμως να γίνεται ενημέρωση του ατόμου για το οποίο καταθέτουν, ούτε προβλέπεται κάποια ενδιάμεση διαδικασία κλήτευσης του μέσω του δικηγόρου του, για να αντιτάξει σε όσα αποτυπώθηκαν για τον ίδιο. 

Η ταχύτητα της διαδικασίας διασφαλίζει επί της ουσίας μόνο τα δικαιώματα του αιτούντος και όχι του ασθενούς-ελεγχόμενου προσώπου, και παραβιάζει κατάφωρα δικαιώματα του τελευταίου, όπως της προσωπικής ελευθερίας, της προσωπικότητας και της ανθρώπινης αξίας.  Γίνεται δε στην πράξη ενίοτε μοχλός δικαστικής πίεσης για τον ελεγχόμενο, σε περιπτώσεις σφοδρών αντιδικιών, και αποσκοπεί στην εξόντωση του ατόμου, με σκοπό την ευδοκίμηση της δικαστικής περιπέτειας υπέρ του αιτούντος. Δεν είναι λίγες οι φορές άλλωστε που άνθρωποι κατέληξαν σε ψυχιατρική κλινική, έμειναν μέρες ολόκληρες, επειδή κάποιοι επέλεξαν με ψευδείς καταθέσεις να ενεργοποιήσουν το δικαίωμα αυτό.   

Η περιχαράκωση του θεσμού έχει οδηγήσει σε προσφυγές εναντίον της Ελλάδος στο Ευρωπαικό  Δικαστήριο  Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αλλά και καταδίκες της χώρας μας. Ειδικότερα στην υπόθεση «Βένιος κατά Ελλάδας» την 5 Ιουλίου 2011 κρίθηκε ότι η Ελλάδα παραβίασε το άρθρο 5 παρ. 1 της ΕΣΔΑ, καθώς το πρόσωπο που είχε τεθεί σε ακούσια νοσηλεία, στερήθηκε την ελευθερία του χωρίς να τηρηθούν οι νόμιμες διαδικασίες που προβλέπονται.

Συνεπώς με το ισχύον διάτρητο νομικό πλαίσιο, καθίσταται σαφές ότι θα πρέπει οι συγκεκριμένες αιτήσεις να πραγματοποιούνται  με φειδώ, και να  αφορούν περιστατικά που στην πραγματικότητα δημιουργούν ακραίες καταστάσεις ενώ  η ύπαρξη επικείμενου κινδύνου πρέπει είναι υπαρκτή για τον ασθενή  όσο και για το κοινωνικό σύνολο.

* Γράφει ο Κωνσταντίνος Αν. Δημόπουλος, Δικηγόρος Αθηνών, Ποινικολόγος

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr