Κωνσταντίνος Δούβλης: Καθαρές κουβέντες για την δημόσια τάξη

Ο τομέας της δημόσιας τάξης- όρος, ο οποίος κακώς εγκαταλείφθηκε ως παρωχημένος, διότι ενσωματώνει το πλήρες πλέγμα της εσωτερικής ασφάλειας- πάντα ήταν κομβικός για την εύρυθμη λειτουργία του Κράτους και της κοινωνίας.

Παλαιοτέρα δεν είχε λάβει την προσοχή και τον σεβασμό που του άξιζε. Λοιδορήθηκε, απαξιώθηκε από την «κυβερνώσα αριστερά», ταυτίστηκε με αναχρονισμούς και κατάλοιπα σκοτεινών εποχών για να κατακτήσει μόνο πρόσφατα την εξέχουσα θέση που του αξίζει στο εγχώριο αλλά και διεθνές στερέωμα.

Ο πρωθυπουργός της χώρας ως σύγχρονος πολιτικός manager λειτουργεί με έναν τρόπο, ο οποίος απέχει πολύ από τα πολιτικά στερεότυπα με τα οποία έχουμε γαλουχηθεί. Χωρίς συμπλέγματα, δεύτερες σκέψεις και τακτικισμούς δε διστάζει να διορθώσει άμεσα τα κακώς κείμενα. Με μοναδικό γνώμονα την εύρυθμη λειτουργία της κυβέρνησης και την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες.

Σε αυτό το πλαίσιο, δε προκαλεί καμία έκπληξη η επιστροφή στην Κατεχάκη του υπουργού Χρυσοχοΐδη. Μπαρουτοκαπνισμένος, όσο λίγοι, αποτελεί την σίγουρη επιλογή για την άμεση αντιμετώπιση των αναβαθμισμένων απειλών στον τομέα της ασφάλειας.

Εχθροί και φίλοι του έχουν αποδώσει το προσωνύμιο «σερίφης». Οι εχθροί διότι προσπαθούν να τον παρουσιάσουν ως ένα κακέκτυπο ενός «σκληρού άλλης εποχής. Οι φίλοι διότι ξέρουν ότι είναι από τους ελάχιστους υπουργούς που έχουν και διοικητική και επιχειρησιακή πείρα.

Ασυναγώνιστο μείγμα…

Ο πρωθυπουργός λοιπόν θέλει, επι το λαϊκότερον, να έχει «ήσυχο το κεφάλι του». Και θα το έχει. Το παρελθόν καθορίζει το μέλλον και με αυτή τη λογική μπορούμε να περιμένουμε επιτυχίες.

Προσπερνώντας το θέμα των προσώπων, υπάρχουν οι πολιτικές. Κομβικά σημεία – προκλήσεις στο χώρο της δημόσιας τάξης που οφείλουν να αντιμετωπιστούν άμεσα. Έχω κουραστεί να αρθρογραφώ για τα συγκεκριμένα ζητήματα χωρίς ανταπόκριση, οπότε δε θα κουράσω περαιτέρω. Σταχυολογώ λίγα μόνο από αυτά:

Η τροχαία αστυνόμευση είναι θεμελιώδους σημασίας. Ένας τομέας στον οποίο διαχρονικά βασιλεύει η ανομία, διότι υπήρξε περιφρονημένος και από την κοινωνία αλλά και από την αστυνομία. Ένας τομέας στον οποίο σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού είναι παραβάτες. Ένας τομέας που μας ξεκληρίζει καθημερινά.

Η εγκληματικότητα των ανηλίκων αποτελεί μαχαιριά στο μαλακό υπογάστριο κοινωνίας και της πολιτείας. Άγουροι παραβάτες, οι οποίοι δεν περιορίζονται σε αδικήματα που παραδοσιακά αφορούσαν στη νεολαία, όπως η κλοπή αυτοκίνητων για «βόλτα» (joyride) ούτε καν η αρπαγή τσαντών της δεκαετίας του 80. Δεν μιλάμε για επαναστατημένους, ούτε για παραστρατισμένους εφήβους αλλά για σκληρούς ποινικούς με κουκούλες full face, όπλα και συμπεριφορές κοινωνιοπαθών.

Αν εδώ προσθέσουμε το πρόβλημα της νέο-τρομοκρατίας που προσφάτως ανέκυψε, δημιουργείται ένα εκρηκτικό κοκτέιλ.

Προϋπόθεση όμως για την επιτυχή αντιμετώπιση αυτών και άλλων προκλήσεων στον πολύπαθο χώρο της δημόσιας τάξης, είναι η αναδιαμόρφωση του δόγματος αστυνόμευσης και η προσαρμογή του στα σύγχρονα κοινωνικά δεδομένα.

Η αστυνομία είναι ζωντανός οργανισμός, ζωντανό κύτταρο της κοινωνίας που εξελίσσεται και αναπροσαρμόζει τη λειτουργία της ανάλογα με τα κοινωνικά δεδομένα. Κοινωνία και αρχές ασφαλείας, βρίσκονται σε μια μόνιμη αλληλεπίδραση. Διαρκώς ανατροφοδοτεί η μια την λειτουργία της άλλης.

Η σύγχρονη εγκληματολογική πραγματικότητα και οι σύνθετες απειλές απαιτούν ένα νέο πλαίσιο αστυνόμευσης στοχευμένο στις σύγχρονες ανάγκες ασφάλειας.

Το σύγχρονο έγκλημα είναι πιο στυγνό, πιο σύνθετο, πιο περίπλοκο από ποτέ. Υβριδικές απειλές κάθε τύπου υφίστανται στην καθημερινότητα μας. Στο παρελθόν ακόμα και οι κακοποιοί ειχαν κώδικα τιμής. Θεωρείτο πράξη ανήθικη, να ληστέψει ηλικιωμένους και παιδιά. Πλέον, τα παιδιά είναι οι θήτες και οι ηλικιωμένοι τα εύκολα θύματα…

Ο σύγχρονος αστυνομικός δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο τις γνωστές δυσχερείς συνθήκες της εργασίας του. Είχα γράψει παλαιοτέρα, ότι ο αστυνομικός εργάζεται μέσα στο τεράστιο χωνευτήρι που λέγεται κοινωνία, οπού νομοταγείς και παράνομοι συνυπάρχουν στους ίδιους χώρους και στις ίδιες δραστηριότητες. Κάνεις δε το γράφει «στο κούτελο» και ο σύγχρονος αστυνομικός καλείται, να ξεχωρίσει ποιος είναι ποιος, να συμπεριφερθεί διαφορετικά στους μεν και στους δε και να είναι αποτελεσματικός, ενώ τηρεί το Σύνταγμα και τους νόμους.

Πλέον, στην δύσκολη αυτή αποστολή προστίθεται νέοι επιβαρυντικοί παράγοντες. Τα παιδιά που είχαν πάντα μια πιο τρυφερή αντιμετώπιση, μπορεί να είναι σκληροί ποινικοί. Συμμορίες άγουρων νέων διαπράττουν ειδεχθή εγκλήματα. Ο αστυνομικός εκεί που έβλεπε το παιδί του, τώρα αντικρύζει έναν κακοποιό…

Είναι λοιπόν αδήριτη ανάγκη να επαναπροσδιοριστεί το πλαίσιο λειτουργίας της ΕΛ.ΑΣ.

Δυο τα ζητούμενα.

Να επανέλθει στον πυρήνα στης αποστολής της που είναι καταστολή. Ο όρος καταστολή έχει απαξιωθεί τόσο πολύ από την ρητορική της Αριστεράς που πραγματικά έχει δημιουργήσει σύγχυση στον μέσο αστυνομικό. Τα προβλήματα της εγκληματικότητας είναι βαθιά κοινωνικά και η αστυνομία δε μπορεί να κάνει τίποτα για να εξαφανίσει τις γενεσιουργίες αιτίες.

Δουλειά της είναι να καταστέλλει αποτελεσματικά και δια της βεβαιοτητας της καταστολής, να αποτρέπει την εκδήλωση μελλοντικών παραβατικών πράξεων. Δουλεια της λοιπον δεν είναι να κανει κοινωνιολογικες αναλύσεις, ούτε να λειτουργεί ως ΜΚΟ. Έκαστος εφ ω ετάχθη…

Πως όμως θα βελτιωθεί η δυνατότητα καταστολής εγκληματικών πράξεων? Σίγουρα όχι με την εγκαθίδρυση αστυνομικού κράτους. Αυτές είναι ξεπερασμένες μέθοδοι που δεν μπορούν να σταθούν σε δυτικού τύπου δημοκρατίες του 21ου αιώνα.

Πολιτικές που παραπέμπουν σε «μηδενική ανοχή» δεν είναι αποτελεσματικές. Ούτε οι δυναμεις υπάρχουν, αλλά και αν υπήρχαν θα μιλούσαμε για πρακτικές απολυταρχικών κρατών που κάνεις μας δεν επιθυμεί.

Αυτό που έχει δοκιμαστεί και μπορεί να εφαρμοστεί, είναι η πολιτική των «κόκκινων γραμμών». Τι εννοούμε? Την αυστηρή αστυνόμευση συγκεκριμενών παραβατικών συμπεριφορών τις οποίες η Πολιτεία κρίνει ότι δεν επιθυμεί να ανεχτεί.

Ας πάρουμε το παράδειγμα των ΗΠΑ και την τροχαία αστυνόμευση. Όποιος έχει επισκεφθεί την χώρα έστω και ως τουρίστας, έχει διαπιστώσει την ασύγκριτα πιο αυστηρή αστυνόμευση όχι μόνο σε σχέση με την Ελλάδα και αλλά και με την υπόλοιπη Ευρώπη.

Κι όμως, ακόμα και εκεί δεν αστυνομεύονται όλες οι παραβάσεις. Όπως προαναφέρθηκε, αυτό είναι αδύνατον. Υπάρχουν όμως οι κόκκινες γραμμές, τις οποίες δεν παραβιάζουν με τίποτα.

Όταν πρωτοπήγα στη χώρα, μου δήλωσαν απερίφραστα ότι στον δρόμο 3 πράγματα δεν κάνεις, αν θες να μην έχεις «τραβήγματα»…

Δεν παραβιάζεις stop, ερυθρό σηματοδότη και τα όρια ταχύτητας.

Ποτέ και για κανέναν λόγο. Για οτιδήποτε άλλο μπορεί να τύχεις επιείκειας, για αυτά τα 3 ποτέ.

Σε άλλο επίπεδο, ποτέ δεν επιτίθεσαι φραστικά σε όργανο της τάξης. Ο εν υπηρεσία αστυνομικός, εκπροσωπεί την συντεταγμένη Πολιτεία και η δική σου επίθεση θεωρείται επίθεση εναντίον της έννομης τάξης με τις γνωστές συνέπειες. Δε μιλάμε φυσικά για άλλου είδους επίθεση…. Εκεί οι πιθανότητες σου είναι μηδενικές…

Έχω υποστηρίξει πολλάκις, ότι τα πάντα στη ζωή ερμηνεύονται πρωτίστως σε επίπεδο συμβολισμού. Οι προαναφερθείσες καταστάσεις που αστυνομεύονται αυστηρά, συμβολίζουν την πρόθεση της Πολιτείας να μην ανεχτεί έκνομες ενέργειες, οι οποίες πλήττουν βάναυσα τον κοινωνικό ιστό και δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη ανομικής κουλτούρας.

Το Κράτος είναι ο μεγαλύτερος παιδαγωγός.

Το δεύτερο επίπεδο που οδηγεί σε βελτίωση της καταστολής, σχετίζεται με την παρουσία της αστυνομίας μέσα στη κοινωνία.

Όπως προαναφέρθηκε, η αστυνομία δε μπορεί να είναι παντού. Γι αυτό και πρέπει να δίνει την εντύπωση ότι είναι . Ο αστυνομικός «μπλε φάρος», δημιουργήθηκε για αυτό τον λόγο, για να δίνει την εντύπωση, ότι κάπου εκεί κοντά βρίσκεται αστυνομικός…

Είναι το φαινόμενο «omnipresence». Δηλαδή να υπάρχει η αίσθηση ότι η αστυνομία είναι πανταχού παρούσα.

Στις ΗΠΑ σε κάθε γωνιά έχεις την αίσθηση, ότι μπορεί να υπάρχει ένα περιπολικό ή ένας πεζός αστυνομικός. Υπάρχει η μόνιμη αίσθηση, ότι κάθε παρανομία ανά πάσα στιγμή μπορεί να ελεγχθεί. Αυτή είναι η ιδανική συνθήκη για την επίτευξη της πολυπόθητης «αποτροπής», για την οποία τόσος λόγος γίνεται.

Η αστυνομία κυκλοφορεί μέσα στην κοινωνία με υπερηφάνεια! Παντού! Δεν νοείται αστυνομία που να «κρύβεται». Αυτευνουχίζεται και αυτοϋπονομεύεται.

We own the streets (οι δρόμοι μας ανήκουν) λένε με καμάρι οι Αμερικανοί αστυνομικοί.

Η τροχαία πρέπει να βρίσκεται μέσα στους δρόμους και όχι σε σταθερά σημεία ελέγχου.

Η άμεση δράση να είναι παντού για να πληροί τις έννοιες της «Άμεσης δράσης».

Τα αστυνομικά τμήματα να γίνουν πάλι η πεμπτουσία της αστυνόμευσης με πόρους και δυνάμεις και όχι να είναι γραφεία διεκπεραίωσης.

Η αστυνομία πρέπει να ξαναμπεί «στον χάρτη» της κοινωνίας από τον οποίο για κάποιος παράξενους λόγους φαίνεται να απέχει.

Ένας τρίτος πυλώνας που πρέπει να αναφερθεί είναι αυτός της εκπαίδευσης.

Ξεκινήσαμε το άρθρο αναφέροντας ότι οι σύγχρονες προκλήσεις ασφαλείας είναι πολύ σοβαρές με πολλές προεκτάσεις. Η εκπαίδευση των αστυνομικών οφείλει να αυστηροποιηθει για να υπάρχει η πρέπουσα αστυνομική ανταπόκριση.

Δυστυχώς ενώ η παγκόσμια τάση είναι να υπάρχει περισσότερη, πληρέστερη και πιο εντατική εκπαίδευση, στη χωρά μας ζητάμε λιγότερες ευθύνες και υποχρεώσεις.

Η εκπαίδευση έχει σκοπό την αλλαγή των συνηθειών.. Να εγκαταλείψει κάποιος τις συνήθειες που είχε ως πολίτης και να γίνει επαγγελματίας με «αυτοματισμούς». Με συμπεριφορά και πρακτικές που θα του «βγαίνουν» αυθόρμητα.

Η φύση του επαγγέλματος που απαιτεί την λήψη καθοριστικών αποφάσεων σε δευτερόλεπτα, επιβάλλει τον ολικό επανασχεδιασμό των εκπαιδευτικών μοντέλων προσαρμοσμένα στα διεθνή πρότυπα.

Η αστυνόμευση ήταν, είναι και πάντα θα αποτελεί πρόκληση λόγω της φύσης της. Ο κρατικός έλεγχος της παραβατικής συμπεριφοράς πάντα εμπεριέχει το στοιχείο του απροβλέπτου και του επικίνδυνου.

Ο μοναδικός πρόσφορος τρόπος να βελτιωθεί είναι οι ξεκάθαρες απόψεις για τον προσανατολισμό και το έργο της και ο μακρόπνοος σχεδιασμός. Πολιτικός, εκπαιδευτικός και επιχειρησιακός.

Οι προκλήσεις είναι μπροστά μας.

* Ο Κωνσταντίνος Δούβλης είναι εγκληματολόγος, διδάκτωρ κοινωνιολογίας της αστυνόμευσης

**Το άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στο liberal