Μιχάλης Καλογήρου: Η Δικαιοσύνη απέναντι στην πανδημία

Του Μιχάλη Καλογήρου*

Η κρίση του κορονοϊού τράβηξε το σεντόνι μπροστά από πολλά κοινωνικά προβλήματα, φέρνοντάς ‘τα ακόμη πιο κοντά στη συνείδησή μας. Ή μήπως όχι;

Οι κοινωνικές ανισότητες και οι αποκλεισμοί που δρούσαν στην κοινωνία πριν από μια πανδημία, εξακολουθούν μέσα σε αυτή –ιδίως ως προς όσους μένουν έξω από το μάτι της άμεσης κρατικής πρόνοιας- και συνεχίζουν και μετά από αυτή, έχοντας την τάση να ενταθούν. Η ξαφνική ανακοπή του ρυθμού της κοινωνικής ζωής επιδρά ευθέως στην κατάσταση κάθε μέλους της κοινωνίας.Οι ασθενέστεροι έχουν ήδη ή κινδυνεύουν να εξασθενήσουν περαιτέρω και να εξαθλιωθούν. Η σκέψη αυτή αφορά τους φτωχούς, τους ανθρώπους της επισφαλούς και ανασφάλιστης εργασίας, τους εξαρτημένους, τους άστεγους, τους ψυχικά ασθενείς, τους πρόσφυγες, τους φυλακισμένους, τις καταπιεσμένες γυναίκες. Οι ισχυρότεροι, όσο και αν επηρεάζονται, αντέχουν.

Μετά την πανδημία οι κοινωνικές ανισότητες για όλους τους παραπάνω θα είναι περισσότερο από ποτέ παρούσες. Για αυτό είναι κρίσιμη η αποφυγή πολιτικών οικονομικής «ανοσίας της αγέλης» και αναγκαίος ο σχεδιασμός ενός ολοκληρωμένου προγράμματος πρόνοιας και υποστήριξής τους, ώστε η πλειοψηφία της κοινωνίας να συμμετέχει δυναμικά και με ασφάλεια στην επανεκκίνηση της οικονομικής μηχανής. Το μόνο τέτοιο υπόδειγμα σήμερα, που δεν συνίσταται σε περιπτωσιολογικά πακέτα στήριξης της λογικής «βλέπουμε-και-κάνουμε», είναι το πρόγραμμα «Μένουμε Όρθιοι» που παρουσίασε ο ΣΥΡΙΖΑ.

Και πώς η Δικαιοσύνη έρχεται, μέσα σε όλα αυτά, απέναντι στην πανδημία; Αν, δεν προσχωρήσει κανείς σε μια άποψη, που υποστηρίχθηκε στο παρελθόν και από τον σημερινό πρωθυπουργό, ότι οι ανισότητες είναι φυσικές∙αν κάποιος ενστερνιστεί τη θέση ότι είτε η γέννηση, είτε η διατήρηση των ανισοτήτων είναι πάντοτε ζήτημα της ίδιας της κοινωνικής συνθήκης, τότε –ιδού!- αυτό ακριβώς είναι το πεδίο ευθύνης της Δικαιοσύνης. Η Δικαιοσύνη έρχεται, λοιπόν, ως θεραπεία απέναντι στις κοινωνικές ανισότητες, όταν επιδιώκει να κάνει πράξη το αριστοτελικό: «το ἄδικον τοῦτο ἄνισον ὂν, ἰσάζειν πειρᾶται ὁ δικαστής».

Η εποχή της ίδιας της πανδημίας είναι η εποχή στην οποία οι φορείς της Δικαιοσύνης, οι δικαστές και οι ενώσεις τους, πρέπει να έχουν το φρόνημα να διεκδικούν ότι η ιδιότυπη «κατάσταση εξαίρεσης» που διατάσσεται από την εκτελεστική εξουσία δεν  αφορά το θεσμό που εκπροσωπούν∙ πρέπει να δηλώνει ακόμη πιο δυναμικά την παρουσία της, ως ο έσχατος θεσμικός εγγυητής που ελέγχει τους κρατούντες. Και ότι σε αυτήν μπορούν να προσφεύγουν όσοι έχουν περισσότερο χτυπηθεί μέσα σε τέτοιες περιόδους κρίσης.

Δεν επιτρέπεται, αντίθετα, να αφήνει την κοινωνία να αναρωτιέται πού είναι η Δικαιοσύνη, όταν γίνονται σημαντικές καταγγελίες για ανήθικες πρακτικές πολιτικής διαφθοράς προς ίδιον όφελος, την ώρα μάλιστα τόσων αγωνιών. Δυστυχώς, είναι γνωστός ο κυνικός και ανάλγητος τρόπος που αντιμετωπίστηκαν οι δικηγόροι, σημαντικοί συλλειτουργοί της δικαιοσύνης, με το γνωστό «σκάνδαλο των voucher».

Δεν μπορεί οι εκπρόσωποί της να μην ρίχνουν φως σε ό,τι συνιστά προκλητική εύνοια των ισχυρότερων, όπως έγινε με διάταξη σε ΠΝΠ εν μέσω της υγειονομικής κρίσης σχετικά με την ασυλία κακουργημάτων απιστίας από τραπεζικά στελέχη.

Δεν μπορεί να μη διερευνά τι ακριβώς έχει συμβεί με τις πολυάριθμες «απευθείας αναθέσεις» σε ημετέρους στο όνομα της πανδημίας, ιδίως όταν αφορούν στην υγειονομική ασφάλεια των κρατουμένων και εργαζομένων στις φυλακές της χώρας.

Δεν μπορεί να αφήνεται αναπάντητη η εργαλειοποίησή της, μέσω της ένταξής της σε ένα σχήμα «συμβολικής» έναρξης της άρσης των περιοριστικών μέτρων από την ίδια, με τις διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης να εκκινούν, τη στιγμή μάλιστα που δεν υφίσταται ένα ξεκάθαρο πλαίσιο για την προστασία της πρώτης κατοικίας. Κι αυτό, χωρίς να έχουν ληφθεί επαρκή μέτρα προστασίας στα δικαστήρια, όπως καταγγέλλουν δικηγόροι και δικαστικοί υπάλληλοι.

Δεν μπορεί η δικαστική εξουσία να εντάσσεται σε αφηγήματα «επιστροφής στην κανονικότητα» και «αναπτυξιακών ελατηρίων», την ώρα μάλιστα που η εκτελεστική εξουσία δεν επιδεικνύει μετριοπάθεια, αυστηρό εσωτερικό έλεγχο και λογοδοσία, ιδίως σε σχέση με ζητήματα ηθικής της πολιτικής, που τόσο έχουν ταλαιπωρήσει τη χώρα και την ώρα που η Βουλή νομοθετεί με περιορισμένο αριθμό βουλευτών κρίσιμα νομοσχέδια για το περιβάλλον ή την εκπαίδευση.

Η διεκδίκηση από την ίδια τη Δικαιοσύνη του ρόλου που της αναλογεί ακόμη και μέσα στις δυσκολότερες συνθήκες, όπως αυτές μιας πανδημίας, υλοποιείται από κάθε έναν και κάθε μία  από τους λειτουργούς της.

Θα εξασφαλίσει λοιπόν ότι, γυρνώντας πίσω στην κανονική ζωή, θα βρούμε εκεί τον τόπο του σεβασμού που της αναλογεί και τον τόπο των ιδεών κοινωνικής αλληλεγγύης που έχει ανάγκη η εποχή; Ή θα εγκλωβιστεί στο σχήμα της απουσίας του θεσμού που δημιούργησε η καραντίνα;

*Τέως υπουργός Δικαιοσύνης, δικηγόρος

(Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ την Κυριακή 03/05/2020 )

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr