Ιωάννης Πανούσης: Νέα εποχή για το ποινικό δίκαιο;

Αναστοχασμός ως προς τα πέντε κρίσιμα κεφάλαια του Ποινικού δικαίου και όλων των ποινικών/εγκληματολογικών επιστημών.

NEWSROOM 30.10.2025 | 06:59

(EUROKINISSI)

DIKASTIKO.GR / ΑΡΘΡΑ / Ιωάννης Πανούσης: Νέα εποχή για το ποινικό δίκαιο;

Μόνον οι νεκροί θα έπρεπε να εκφέρουν τη γνώμη τους για τον πόλεμο

Π. Καραβασίλης, Στο Περλ Χάρμπορ

Δεν γνωρίζω αν η Τεχνητή νοημοσύνη θα επιφέρει αλλαγές στον ποινικό κώδικα ως προς την έννοια του καταλογισμού, ούτε αν η Γενετική μηχανική θα δημιουργήσει μεταλλάξεις στο βιο-ψυχολογικό υπόστρωμα ορισμένων εγκλημάτων, ούτε αν θα υπάρξουν φύλακες-ρομπότ ή ‘φυλακές σε διαστημόπλοια’ που θα γυρίζουν γύρω-γύρω από τον πλανήτη αενάως,ούτε αν θα μας κατα-δικάζουν δικαστές-ηλεκτρονικοί υπολογιστές.

Σε κάθε περίπτωση θεωρώ αναγκαίο έναν αναστοχασμό ως προς τα πέντε κρίσιμα κεφάλαια του Ποινικού δικαίου και όλων των ποινικών/εγκληματολογικών επιστημών.

Ποια εγκλήματα

Πρέπει να διευρυνθούν τα εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας [πόλεμοι, γενοκτονίες, πυρηνικά/ιατρικά πειράματα, βασανιστήρια, εμπορία ανθρώπων κλπ],κατά των φυλετικών/ θρησκευτικών/ εθνοτικών/ σεξουαλικών/ ρατσιστικών διακρίσεων [μειονότητες, πρόσφυγες, μετανάστες κλπ] και κατά της Αξιοπρεπούς επιβίωσης κάθε ανθρώπου/πολίτη [φτώχεια, πείνα, αγραμματοσύνη, ασθένεια κλπ].

Ποιες ποινές-κυρώσεις

Πρέπει να προβλέπονται ποινές στα πλέον σοβαρά κοινά εγκλήματα, ενώ στα άλλα να επιβάλλονται διοικητικές ή οικονομικές κυρώσεις.

Ισόβια χωρίς ευεργητικά μέτρα και χωρίς παραγραφή για την Εσχάτη Προδοσία και την Υπηρεσία στον εχθρό [με ταυτόχρονη δήμευση όλης της περιουσίας].

Ισόβια για Τρομοκρατία και Οργανωμένη εγκληματικότητα [με ταυτόχρονη δήμευση όλης της περιουσίας].

15-20 χρόνια εγκλεισμός για εγκλήματα κατά της Ζωής,της σωματικής ακεραιότητας,της προσωπικής ελευθερίας και της γενετήσιας ελευθερίας.

Έκπτωση κι αποστέρηση/απαγόρευση απόκτησης κάθε δημόσιου αξιώματος για εγκλήματα κατά Πολιτειακής και δημόσιας τάξης [με αποστέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων και υψηλή χρηματική ποινή].

Δήμευση περιουσίας για Κοινώς επικίνδυνα εγκλήματα[με απαγόρευση άσκησης επαγγέλματος και κοινωφελή εργασία].

Αποζημίωση,υψηλή χρηματική ποινή και κοινωφελής εργασία για Εγκλήματα κατά Υπομνημάτων, κατά Περιουσίας, κατά την απονομή δικαιοσύνης, καταχρήσεις των υπαλλήλων, παρακωλύσεις, κατά οικογένειας και κατά Τιμής

-Νέοι[12-18 χρονών]

Μόνον Αναμορφωτικά και Θεραπευτικά μέτρα [έντασης και διάρκειας ανάλογα με το έγκλημα και την προσωπικότητά τους] -για Κακουργήματα, θ’ αποφαίνεται το Ειδικό σώμα της επόμενης παραγράφου.

-Γυναίκες, ανήλικοι, ευάλωτα πρόσωπα [ΑΜΕΑ, τρίτης ηλικίας κλπ]

Ειδική νομοθετική κι ένδικη προστασία σε περίπτωση θυματοποίησης.

Ποια δικαστήρια

Για Εσχάτη Προδοσία και Υπηρεσία στον εχθρό, Ειδικό Εθνικής Προστασίας Δικαστήριο, αποτελούμενο από τέσσερεις αρεοπαγίτες και τρεις εφέτες.

Για Τρομοκρατία και Οργανωμένη εγκληματικότητα, Ειδικό Δικαστήριο, αποτελούμενο από πέντε αρεοπαγίτες.

Λοιπά κακουργήματα, τρεις δικαστές και έξη ένορκοι [δύο άντρες,δύο γυναίκες και δύο μέλη της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+].

Για ανήλικους, Ειδικό σώμα εκτίμησης προσωπικότητας, αποτελούμενο από Δικαστή ανηλίκων, επιμελητή ανηλίκων, κοινωνικό λειτουργό και δύο επιστήμονες [θ’ αποφαίνονται και για την επιβολή ποινής σε καθεστώς εποπτευόμενης ελευθερίας].

Ποια καταστήματα κράτησης

Για Εσχάτη Προδοσία και Υπηρεσία στον εχθρό, Ειδικά κέντρα κράτησης [το ίδιο να ισχύει για καταδικασθέντες ΠτΔ, ΠΘ].

Για Τρομοκρατία και Οργανωμένη εγκληματικότητα, φυλακές με ειδικό καθεστώς κράτησης.

Για λοιπά κακουργήματα,το ήμισυ της έκτισης της ποινής σε κατάστημα κλειστής φύλαξης και το άλλο ήμισυ με κέντρο εποπτευόμενης ημιελευθερίας [πάντοτε ανάλογα με το έγκλημα και την προσωπικότητά τους,όπως θα την αξιολογούν ειδικοί επιστήμονες].

Ποιες διαδικασίες επανένταξης

Για ευεργετικά μέτρα [εργασία, εκπαίδευση, άδεια, υπό όρους απόλυση κλπ], πενταμελής επιτροπή ειδικών επιστημόνων [ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, εγκληματολόγοι].

Για μέτρα μετά την Απόλυση, ειδικές επιχειρήσεις για κατάρτιση κι εργασία, ειδικό πρόγραμμα στέγασης κλπ.

Προφανώς οι παραπάνω απόψεις [ενδεικτικές και μη-εξειδικευμένες [π.χ. για ψυχασθενείς ή για serial killers] δεν αποτελούν κάποιες μαγικές συνταγές για την επίλυση της υπερποινικοποίησης, του υπερπληθυσμού ή του κοινωνικού αποκλεισμού και της υποτροπής.

Ίσως όμως συμβάλλουν στην έναρξη ενός επιστημονικού [κι όχι πολιτικού] διαλόγου για την αναδιάταξη κάποιων αντιλήψεων και πρακτικών πριν από τη σωφρονιστική έκρηξη.

*Του Ιωάννη Πανούση, ομότιμου καθηγητή Εγκληματολογίας