Δημήτριος Γκύζης: «Τα ευνοϊκά μέτρα για συνεργαζόμενους δράστες – Η ratio του νέου άρθρου 187Γ ΠΚ»

Δεν κρούω ανοιχτές θύρες υποστηρίζοντας ότι η συστηματική ανάλυση και αξιοποίηση κάθε είδους πληροφορίας που μπορεί να συλλεγεί με νόμιμα μέσα αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την πρόληψη ή/και καταστολή των σοβαρών και οργανωμένων εγκλημάτων, σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο.

Είναι επίσης αυτονόητο ότι πηγή, σχεδόν αποκλειστική στην περίπτωση των οργανωμένων εγκλημάτων, είναι το (φυσικό) πρόσωπο, που γνωρίζει πραγματικά περιστατικά, που έχουν σχέση με το αντικείμενο απόδειξης της υπόθεσης, διότι τα αντιλήφθηκε με οποιαδήποτε από τις αισθήσεις- του (αυτόπτης, αυτήκοος κ.ο.κ.). Τέτοιο πρόσωπο θα είναι είτε ο δράστης του εγκλήματος (αυτουργός/ συμμέτοχος) είτε ο παθών είτε ένας αμέτοχος τρίτος είτε, στην περίπτωση των ειδικών ανακριτικών πράξεων, ο ανακριτικός υπάλληλος ή ο ιδιώτης, που γνωρίζει ότι κάποιος έχει αποφασίσει να τελέσει κάποιο έγκλημα και προσπαθεί να τον ανακόψει. Η αποκάλυψη πραγματικών περιστατικών που έχουν σχέση με το αντικείμενο απόδειξης μπορεί, από δικονομικής άποψης, να λάβει την μορφή απλής πληροφορίας ή να επενδυθεί με το κύρος αποδεικτικού μέσου.

Η αποκάλυψη τέτοιων περιστατικών από τον ίδιο τον δράστη αποκτά κύρος αποδεικτικού μέσου με την μορφή είτε της ομολογίας, όταν ο δράστης καταθέτει πραγματικά περιστατικά, που θεμελιώνουν την ενοχή- του σε συγκεκριμένη πράξη, είτε κατάθεσης συγκατηγορούμενου, όταν αυτός καταθέτει πραγματικά περιστατικά, που θεμελιώνουν την ενοχή άλλου προσώπου στην ίδια ή σε συναφή πράξη («συγκατηγορούμενος» με την στενή ή την ευρεία έννοια). Η κατάθεση συγκατηγορούμενου αφενός περιορίζεται, ως προς την χρησιμότητά της, στο στάδιο κυρίως της προδικασίας και αφετέρου δημιουργεί, έστω ότι ο καταθέτων είναι αξιόπιστος, κίνδυνο εκδίκησης ή εκφοβισμού του ιδίου ή/και των οικείων του.

Πρέπει να σημειωθεί επίσης ότι η βούληση ενός δράστη να αποκαλύψει πραγματικά περιστατικά που επιβαρύνουν και τον ίδιο, παράγεται, αν δεν υπάρχει προσωπικός λόγος (λχ διότι οι υπόλοιποι τον «έριξαν» κοκ), μόνο αν υπάρχει βάσιμη προσδοκία ανταλλάγματος. Τα τελευταία οδήγησαν στο να καταστρωθεί ένα σύστημα, σύμφωνα με το οποίο να παρέχονται σε έναν δράστη ιδίως εγκληματικής οργάνωσης αφενός κάποια κίνητρα για να αποκαλύψει πραγματικά περιστατικά και αφετέρου κάποιες δικονομικές εγγυήσεις για την ασφάλεια του ιδίου ή/και των οικείων του. Να δημιουργηθούν οι συνθήκες εκείνες που θα τον ωθούσαν να συνεργαστεί.

Το νέο 187Γ ΠΚ

Αυτή η σκέψη επιχειρείται να πάρει σάρκα και οστά μέσω των διατάξεων του νέου άρθρου 187Γ ΠΚ. Έτσι συνεργαζόμενος δράστης θεωρείται πλέον κάθε πρόσωπο που αντιμετωπίζει κατηγορία ή έχει καταδικαστεί για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση οποιουδήποτε είδους ή/και για εγκλήματά της ή για οιοδήποτε έγκλημα και επιθυμεί να συνεργαστεί με τις αρμόδιες Αρχές της ποινικής δικαιοσύνης, παρέχοντας ιδίως πληροφορίες για την ίδια ή άλλη εγκληματική οργάνωση οποιουδήποτε είδους ή για οποιοδήποτε έγκλημα που σχετίζεται με αυτήν ή για άλλο σοβαρό έγκλημα, προκειμένου να τύχει ευνοϊκής ποινικής μεταχείρισης σε ποινική υπόθεσή του. Οι συνεργαζόμενοι δράστες θα μπορούσαν να διακριθούν σε εκείνους (α) που παρέχουν πληροφορίες για την υπόθεση, στο πλαίσιο της οποίας αντιμετωπίζουν κατηγορία ή έχουν ήδη καταδικαστεί (συγκατηγορούμενοι, άρθρ. 187Γ παρ. 1, 2 ΠΚ) και σε εκείνους (β) που παρέχουν πληροφορίες για υπόθεση που εμπλέκονται τρίτοι (άρθρ. 187Γ παρ. 5 ΠΚ). Η παροχή πληροφορίων προβλέπεται να λαμβάνει χώρα με την μορφή αναγγελίας, δηλαδή οι πληροφορίες δεν παρέχονται ούτε στο πλαίσιο ανωμοτί εξηγήσεων/απολογίας ούτε κατάθεσης μάρτυρα. Στην (α) περίπτωση έχουμε αναγγελία από ύποπτο/κατηγορούμενο τουλάχιστον συγκρότησης ή ένταξης (άρθρ. 187 παρ. 1 ΠΚ) ή διεύθυνσης (άρθρ. 187 παρ. 2 ΠΚ) εγκληματικής οργάνωσης ή συμμορίας ή σύστασης (άρθρ. 187 παρ. 3 ΠΚ) ενδεχομένως και συμμετοχής στην τέλεση μιας από τις επιδιωκόμενες από την οργάνωση πράξης (λχ μιας ληστείας), λόγω της οποίας κατέστη δυνατή η πρόληψη της διάπραξης ενός από τα επιδιωκόμενα εγκλήματα ή η εξάρθρωση της ίδιας της οργάνωσης ή η πλήρης εξιχνίαση ενός ή περισσοτέρων εγκληματών της (που τελέστηκε βέβαια από άλλον άλλως θα είχαμε ομολογία όχι αναγγελία).

Ποινική μεταχείριση

Ο φερόμενος ως υπαίτιος (δράστης) των ανωτέρω πράξεων τυγχάνει ευμενούς ποινικής μεταχείρισης αν συνεργαστεί με τις αρμόδιες Αρχές. Πιο συγκεκριμένα απολαμβάνει ευνοϊκών μέτρων αν με αναγγελία του στην Αρχή καταστήσει δυνατή την πρόληψη της διάπραξης ενός από τα σχεδιαζόμενα από την οργάνωση εγκλήματα ή συμβάλλει ουσιωδώς στην εξάρθρωση της οργάνωσης ή συμβάλλει ουσιωδώς στην πλήρη εξιχνίαση εγκλήματος της οργάνωσης, που τελέστηκε από άλλον, ανάλογα με το δικονομικό στάδιο της υπόθεσης και την δράση-του, δηλαδή ανάλογα με το αν η αναγγελία έλαβε χώρα πριν την άσκηση σε βάρος- του ποινικής δίωξης ή μετά από αυτήν και αν ο ίδιος έχει ή δεν έχει τελέσει και επιδιωκόμενη από την οργάνωση πράξη. Για παράδειγμα αν ο συνεργαζόμενος δεν έχει τελέσει επιδιωκόμενη από την οργάνωση πράξη και αναγγείλει την ύπαρξη οργάνωσης για την τέλεση περισσότερων ληστειών και συμβάλλει ουσιωδώς στην εξάρθρωσή της τότε ο Εισαγγελέας Πλημμελειοδικών απέχει από την άσκηση σε βάρος του ποινικής δίωξης για τις πράξεις συγκρότησης ή ένταξης ή διεύθυνσης εγκληματικής οργάνωσης. Αν έχει τελέσει και ο ίδιος μια ή περισσότερες ληστείες ο Εισαγγελέας Πλημμελειοδικών απέχει εν μέρει από την άσκηση ποινικής δίωξης για τις πράξεις συγκρότησης ή ένταξης ή διεύθυνσης εγκληματικής οργάνωσης ή συμμορίας ή σύστασης και του ασκεί ποινική δίωξη για το επιδιωκόμενο έγκλημα που τέλεσε και το Δικαστήριο του επιβάλλει μειωμένη ποινή για αυτό (άρθρο 83 ΠΚ). Στην (β) περίπτωση έχουμε κοινή παροχή πληροφοριών από ύποπτο/κατηγορούμενο γενικά πλημμελήματος ή κακουργήματος, ο οποίος τυγχάνει ευμενούς ποινικής μεταχείρισης στην δική του υπόθεση αν συνεργαστεί με τις αρμόδιες Αρχές για άλλη υπόθεση, στην οποία δεν εμπλέκεται. Πιο συγκεκριμένα απολαμβάνει ευνοϊκών μέτρων ο δράστης πλημμελήματος ή κακουργήματος, πλην εκείνων που προβλέπονται στις διατάξεις του 19ου Κεφαλαίου του Ειδικού Μέρους του Ποινικού Κώδικα, που απειλείται με ποινή πρόσκαιρης κάθειρξης, αν συνεργαστεί, με δική του πρωτοβουλία, με τις αρμόδιες Αρχές και συντελέσει ουσιωδώς, με την παροχή πληροφοριών, στην εξάρθρωση εγκληματικής οργάνωσης ή πλήρη εξιχνίαση κακουργήματος του άρθρ. 187 ΠΚ ή πλήρη εξιχνίαση εγκλήματός της ή οποιουδήποτε άλλου κακουργήματος, ή ανακάλυψη και σύλληψη δράστη τους, εφόσον, όμως, η βαρύτητα της πράξης του και ο βαθμός ενοχής του είναι προδήλως υποδεέστερα σε σύγκριση με τη βαρύτητα των πράξεων και τον βαθμό ενοχής των δραστών, που αφορούσαν οι πληροφορίες. Για παράδειγμα αν συνεργαστεί, μετά την αμετάκλητη καταδίκη του, το αρμόδιο Συμβούλιο μπορεί να διατάξει την απόλυσή του από τις φυλακές υπό όρο, ανεξάρτητα από τη συνδρομή των προϋποθέσεων που προβλέπονται στο άρθρο 105Β ΠΚ. Τα φίλτρα του είδους και της βαρύτητας της πράξης και της ενοχής του συνεργαζόμενου τέθηκαν προκειμένου να αποφευχθεί η κατάχρηση των ευνοϊκών διατάξεων από δράστες που ελέγχονται για κυριαρχική εμπλοκή σε βαρύτατες πράξεις.

Η αναγγελία

Από την άλλη πλευρά θεσπίζεται ειδική διαδικασία υποβολής και αξιοποίησης μιας αναγγελίας/πληροφορίας ώστε η ταυτότητα του συνεργαζόμενου να είναι και να παραμείνει μυστική. Έτσι οποιοσδήποτε θέλει και δικαιούται να τύχει των ως άνω ευνοϊκών μέτρων μπορεί να προσεγγίσει οποιονδήποτε ανακριτικό υπάλληλο της εμπιστοσύνης του και να του αποκαλύψει αυτά που γνωρίζει. Ο ανακριτικός υπάλληλος θα συντάξει σχετική έκθεση (Έκθεση αναγγελίας) και θα την υποβάλλει στον Εποπτεύοντα την ΔΑΟΕ Εισαγγελέα μαζί με σχετική αναφορά του και πληροφοριακό δελτίο, στο οποίο θα περιγράφεται η αναγγελλόμενη πράξη χωρίς να αναφέρονται τα στοιχεία του συνεργαζόμενου, δηλαδή χωρίς αποκάλυψη της πηγής. Ο Εισαγγελέας χαρακτηρίζει νομικά το περιεχόμενο της αναγγελίας και αναθέτει στην αρμόδια Υποδιεύθυνση της ΔΑΟΕ την διακρίβωση της βασιμότητάς της χωρίς να της ανακοινώνει τα στοιχεία του συνεργαζόμενου χορηγώντας μόνο αντίγραφο του πληροφοριακού δελτίου. Η έκθεση αναγγελίας και το υπόλοιπο υλικό τηρείται σε ειδικό, απόρρητο αρχείο. Αν η αναγγελία επαληθευτεί σχηματίζεται ανεξάρτητη δικογραφία και αντίγραφο της σχετικής υποβλητικής αναφοράς (διαβιβαστικού) υποβάλλεται στον Εισαγγελέα της ΔΑΟΕ, αν όχι η αρμόδια Υποδιεύθυνση υποβάλλει αναφορά με τους λόγους, για τους οποίος κρίνεται αβάσιμη. Και στις δυο περιπτώσεις Εισαγγελέας συσχετίζει τις αναφορές στην σχετική έκθεση αναγγελίας, που τηρεί στο ειδικό, απόρρητο αρχείο και διαβιβάζει με έγγραφό του την έκθεση αναγγελίας και το υπόλοιπο υλικό στο Δικαστήριο, που δικάζει το κακούργημα ή το πλημμέλημα εκείνου που παρείχε τις πληροφορίες ΜΟΝΟ κατόπιν αιτήσεώς του. Αξίζει να σημειωθεί ότι το αρμόδιο Δικαστήριο λαμβάνει γνώση των ανωτέρω εγγράφων και συνεδριάζει σε Συμβούλιο προκειμένου να αποφανθεί για τη χορήγηση ή μη των ανωτέρω ευεργετημάτων και ότι στην αιτιολογία της απόφασής του γίνεται μνεία μόνο του διαβιβαστικού εγγράφου του ως άνω Εισαγγελέα και της νομικής βάσης της χορήγησης ή μη του ευεργετήματος (άρθρο 187Γ ΠΚ) χωρίς αναφορά σε συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά. Σε κάθε περίπτωση κατά την ποινική διαδικασία για τις πράξεις της συγκρότησης ή συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση και για συναφείς πράξεις, μπορεί να λαμβάνονται μέτρα για την αποτελεσματική προστασία από πιθανή εκδίκηση ή εκφοβισμό, μεταξύ άλλων των προσώπων που κατά το άρθρο 187Γ ΠΚ βοηθούν στην αποκάλυψη εγκληματικών δραστηριοτήτων ή των οικείων τους (άρθρ. 218 ΚΠΔ)».

*Ο κ. Δημήτριος Ι. Γκύζης, είναι Εισαγγελέας Εφετών, Εποπτεύων Δ.Α.Ο.Ε. -Δ.Α.Ε.Ε.Β. – Δι.Δ.Α.Π. της ΕΛ.ΑΣ.

**Η εισήγησή του παρουσιάστηκε στη θεματική ενότητα «Δικονομικές πλευρές της αποστολής και του έργου της Δ.Α.Ο.Ε. («ελληνικό FBI»), στο 3ο FORUM Δικηγορικού Επαγγέλματος – Ζάππειο Μέγαρο, 17-18 Οκτωβρίου 2025

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr