Ζίνα Προδρόμου: Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου – Το ιστορικό “Πακέτο της Γενεύης” ή “Ζήτω ο Πολυμερισμός;”

Πολύ πρόσφατα  τα κοινωνικά μέσα γέμισαν με αναρτήσεις των αντιπροσώπων των 164 Κρατών-Μελών («ΚΜ») του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου («ΠΟΕ» ή «ο Οργανισμός») που συμμετείχαν στη 12^η  Υπουργική Διάσκεψη MC12 («Διάσκεψη») του Οργανισμού και αποτύπωναν μέσα από τις δημοσιεύσεις τους την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων που οδήγησαν στην υιοθέτηση ενός ιστορικού πακέτου 7 Συμφωνιών και Διακηρύξεων για το παγκόσμιο εμπόριο («Πακέτο της Γενεύης»).

Πέντε μερόνυχτα διαπραγματεύσεων και  7 ιστορικές συμφωνίες  

Χρειάστηκαν 5 μερόνυχτα έντονων διαπραγματεύσεων για να επιτευχθεί η απαραίτητη ομοφωνία που για ορισμένα τουλάχιστον σημεία εξέλειπε για πάνω από 20 χρόνια. Και όμως το βράδυ της 14^ης Ιουνίου – ένα 24ωρο μόλις πριν την αρχικά προβλεπόμενη λήξη της – η επιτυχία της Διάσκεψης δεν ήταν ούτε δεδομένη ούτε σίγουρη. Έτσι, οι εργασίες παρατάθηκαν κατά μία μέρα και η Γενική Διευθύντρια του ΠΟΕ Ngozi Okonjo-Iweala προέτρεψε τις αντιπροσωπείες να δουλέψουν σκληρότερα και να δουλέψουν τις νύχτες, να κάνουν ό,τι απαιτείται για την επιτυχή ολοκλήρωση της Διάσκεψης.

Δύο μέρες αργότερα κατά την  τελετή λήξης της Διάσκεψης η Okonjo-Iweala δήλωσε πως η υιοθέτηση του Πακέτου της Γενεύης ήταν το καλύτερο δώρο για τα 68^α γενέθλιά της που συνέπεσαν με τις εργασίες. Αντίστοιχα, ο πρόεδρος της Διάσκεψης Timur Suleimenov συνεχάρη στα καταληκτικά του σχόλια τις αντιπροσωπείες καθώς κατέληξαν σε ένα αποτέλεσμα που φάνταζε αδύνατο να υλοποιηθεί.

Παγκόσμιο Εμπόριο με θέα το Jet d’ Eau

Ο ΠΟΕ αποτελεί τον κύριο διακυβερνητικό οργανισμό με αντικείμενο τη θέσπιση διεθνών κανόνων εμπορίου μεταξύ κυρίαρχων κρατών. Ιδρύθηκε το 1995 ως συνέχεια της Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου («GATT»), που είχε καταρτιστεί ήδη το 1947 στα πλαίσια του συστήματος του Bretton Woods. Εδρεύει στη Γενεύη και απαρτίζεται από 164 ΚΜ.

Στόχος του είναι να διασφαλίσει, μέσω ενός πλέγματος επί μέρους  συμφωνιών, την απρόσκοπτη και ομαλή ροή του παγκόσμιου εμπορίου και κατ’ επέκταση την αύξηση του βιοτικού επιπέδου, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την εν γένει βελτίωση της ζωής των πολιτών παγκοσμίως.

Βασίζεται σε συγκεκριμένες θεμελιώδεις αρχές όπως: (i) μη διάκριση; (ii) αμοιβαιότητα; (iii) απελευθέρωση του εμπορίου και ελεύθερη πρόσβαση στις αγορές; και (iv) θεμιτός διεθνής ανταγωνισμός. Η διάσκεψη αποτελεί το κορυφαίο όργανο λήψεως αποφάσεων του Οργανισμού. Συγκαλείται ανά διετία ενώ συμμετέχουν σ’ αυτή όλα τα ΚΜ που συζητούν και διαβουλεύονται σχετικές συμφωνίες. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με ομοφωνία και κάθε ΚΜ έχει δικαίωμα αρνησικυρίας – veto. Η Διάσκεψη του 2022 ήταν αρχικά προγραμματισμένη για τον Ιούνιο 2020 όμως αναβλήθηκε λόγω της έξαρσης του ιού Covid-19.

Πακέτο της Γενεύης: Στο τραπέζι επιδοτήσεις για αλιεία, διεθνής επισιτιστική κρίση και πνευματικά δικαιώματα για τα εμβόλια Covid-19

Το Πακέτο της Γενεύης αποτελείται από τα εξής βασικά σημεία:

• Επιδοτήσεις για την Αλιεία:Μετά από 21 περίπου χρόνια διαπραγματεύσεων, τα ΚΜ κατέληξαν στη σύναψη μίας πολυμερούς συμφωνίας με αντικείμενο την προστασία των ωκεανών, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων: (i) την αυστηρή απαγόρευση επιδοτήσεων που συμβάλλουν στην παράνομη, άναρχη και λαθραία («ΠΑΛ») αλιεία και τη θέσπιση ισχυρών σχετικών υποχρεώσεων διαφάνειας; (ii) την απόλυτη απαγόρευση των επιδοτήσεων για την αλιεία στην άναρχη ανοιχτή θάλασσα; και (iii) προβλέψεις σχετικές με την επιδότηση της πλεονάζουσας αλιευτικής ικανότητας και της υπεραλίευσης, η ακριβής διαμόρφωση των οποίων εξαρτάται από την θέση σε ισχύ των σχετικών στόχων βιώσιμης ανάπτυξης υπό τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών («ΟΗΕ»).
• Παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια και γεωργία:Σε μία χρονική συγκυρία όπου η παγκόσμια επισιτιστική κρίση βρίσκεται στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος, τα ΚΜ συνυπέγραψαν κοινή δήλωση μέσω της οποίας και δεσμεύτηκαν για την αποφυγή αδικαιολόγητων περιορισμών στις εξαγωγές τροφίμων αλλά και για την βελτίωση των όρων διαφάνειας των όποιων υφιστάμενων σχετικών εξαγωγικών περιορισμών. Τα ΚΜ αποφάσισαν επίσης να εξαιρέσουν πλήρως ανθρωπιστικές αγορές για το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα από εξαγωγικούς περιορισμούς. Αντίθετα, τα ΚΜ δεν κατάφεραν να έρθουν σε συμφωνία πάνω σε ζητήματα γεωργικής πολιτικής παρά τις ισχυρές προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης («ΕΕ»).
• Πνευματικά δικαιώματα και υγειονομική κρίση:Μία από τις πλέον δύσκολες διαπραγματεύσεις ήταν αυτή σχετικά με την άρση συγκεκριμένων διαδικαστικών υποχρεώσεων βάσει της Συμφωνίας για τις Εμπορικές Πτυχές των Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας («TRIPS») που πλέον επιτρέπουν την ταχεία κατασκευή και εξαγωγή εμβολίων COVID-19 χωρίς τη συγκατάθεση του ιδιοκτήτη διπλώματος ευρεσιτεχνίας σε ορίζοντα πενταετίας με βασικό γνώμονα την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας κυρίως των Αφρικανικών χωρών. Η συγκεκριμένη συμφωνία αναφέρεται σε προκαθορισμένα εμβόλια και δεν καλύπτει το σύνολο των σχετικών ιατρικών εφαρμογών όπως διαγνωστικά εργαλεία.
• Ηλεκτρονικό εμπόριο:H Διάσκεψη ανέδειξε για ακόμη μία φορά τη σημασία της ψηφιακής οικονομίας. Τα ΚΜ αποφάσισαν να παρατείνουν την εφαρμογή του υφιστάμενου μορατόριουμ για το ηλεκτρονικό εμπόριο και να διατηρήσουν (τουλάχιστον μέχρι την επόμενη διάσκεψη) την τρέχουσα πρακτική μη επιβολής τελωνειακών δασμών στις ηλεκτρονικές συναλλαγές και μεταδόσεις. Τα ΚΜ συμφώνησαν επίσης να ανανεώσουν τις προσπάθειές τους στα πλαίσια του υφιστάμενου προγράμματος εργασίας για το ηλεκτρονικό εμπόριο με έμφαση τις σχετικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν αλλά και ευκαιρίες που μπορούν να παρουσιαστούν για τις αναπτυσσόμενες και λιγότερο αναπτυσσόμενες χώρες.
• Συνεργασία γιαεμπόριο και κλιματική  αλλαγή: Στα πλαίσια της Διάσκεψης η ΕΕ, ο Ισημερινός, η Κένυα και η Νέα Ζηλανδία συμφώνησαν να εργαστούν από κοινού για τη δημιουργία ενός άτυπου αντιπροσωπευτικού συνασπισμού υπουργών Εμπορίου με στόχο τη διεξαγωγή ενός ανοιχτού διαλόγου σχετικά με την αλληλεπίδραση μεταξύ διεθνούς εμπορίου και κλιματικής αλλαγής και τη συμβολή του διεθνούς εμπορίου στη βιώσιμη ανάπτυξη και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

Σε κρίσιμο σταυροδρόμι διεθνής εμπορική πολιτική και διπλωματία

Η Διάσκεψη που μόλις ολοκληρώθηκε τα είχε όλα: σκληρές διαπραγματεύσεις, αμοιβαίους συμβιβασμούς και ιστορικές συμφωνίες που αντανακλούν τις ισχύουσες τάσεις στη διεθνή εμπορική πολιτική και διπλωματία.

Πρώτον, τα ΚΜ φαίνονται έτοιμα και διατεθειμένα να ενισχύσουν το πολυμεριστικό εμπορικό σύστημα.

Δεύτερον, οι πρόσφατες διαπραγματεύσεις επιβεβαιώνουν ρητά τη συμπληρωματικότητα και το αλληλένδετο των δράσεων των διεθνών οργανισμών. Για παράδειγμα, συγκεκριμένα κεφάλαια της συμφωνίας για τις επιδοτήσεις αλιείας εξαρτώνται από την ολοκλήρωση σχετικών διαβουλεύσεων υπό τον ΟΗΕ, ενώ η συζήτηση για την άρση των πνευματικών δικαιωμάτων των εμβολίων κατά του Covid-19 είχε πραγματοποιηθεί αρχικά και στα πλαίσια του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας.

Τρίτον, η βιωσιμότητα και η κλιματική αλλαγή ανάγονται σε σημαντικούς παράγοντες διαμόρφωσης της διεθνούς εμπορικής πολιτικής.

Τέταρτον, η Ινδία αναδείχθηκε ως ένας από τους καθοριστικούς διαπραγματευτές και αύξησε περαιτέρω το διπλωματικό της προφίλ στα πλαίσια της Διάσκεψης. Μαζί με άλλες χώρες διαπραγματεύτηκε την εξαίρεση συγκεκριμένων παραδοσιακών αλιευτικών δραστηριοτήτων από το πεδίο εφαρμογής της συμφωνίας για τις επιδοτήσεις αλιείας. Η Ινδία είχε πρωτοστατήσει και το 2020 μαζί με τη Νότιο Αφρική στη συζήτηση σχετικά με την άρση των πατεντών των εμβολίων κατά του Covid-19.

Πέμπτον, ο δρόμος προς τον πολυμερισμό δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα αλλά με αμοιβαίες υποχωρήσεις. Ακόμη και η μεγαλύτερη επιτυχία θα αφήνει πάντα κάποιους διεθνείς παίκτες και ενδιαφερόμενα μέρη δυσαρεστημένους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών έχουν εκφράσει ήδη επιφυλάξεις για το σχετικά περιορισμένο πεδίο εφαρμογής των συμφωνιών που προέκυψαν από τη Διάσκεψη ιδίως αναφορικά με την αλιεία και την παγκόσμια υγειονομική κρίση.

Μέχρι την επόμενη διάσκεψη

Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Καμερούν εκδήλωσαν ήδη την επιθυμία να φιλοξενήσουν την επόμενη διάσκεψη MC13, που θα πραγματοποιηθεί στο τέλος του 2023 – αρχές του 2024. Μέχρι τότε, το Πακέτο της Γενεύης θα αποτελεί ορόσημο για την διεθνή εμπορική πολιτική και διπλωματία που βρίσκονται αναμφίβολα σε ένα τόσο κρίσιμο αλλά και ενδιαφέρον σταυροδρόμι.

* Ζίνα Προδρόμου, Δικηγόρος, Δ.Ν.,  Senior Associate, Quinn Emanuel Urquhart & Sullivan LLP – Βρυξέλλες, Λέκτορας Ευρωπαϊκού Δικαίου, Πανεπιστήμιο του Groningen, Επισκέπτρια Καθηγήτρια Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου, École Supérieure de Commerce – Παρίσι  

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr