Αλλαγή σελίδας στο κληρονομικό δίκαιο: Στις 12 Νοεμβρίου το νέο σχέδιο – Όλες οι βασικές αλλαγές

«Κλείδωσαν» οι αλλαγές για το νέο κληρονομικό δίκαιο, το οποίο θα παρουσιαστεί στις 12 Νοεμβρίου και θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, ενώ η εφαρμογή των νέων διατάξεων αναμένεται να γίνει με το νέο δικαστικό έτος το 2026.

Η πρόταση της αρμόδιας Επιτροπής υπό τον καθηγητή Απόστολο Γεωργιάδη έχει οριστικοποιηθεί και θα παραδοθεί στον υπουργό Δικαιοσύνης, Γιώργο Φλωρίδη, τις επόμενες ημέρες.

Με τις νέες διατάξεις επέρχονται σημαντικές αλλαγές μετά από 8 δεκαετίες, οπότε και καθιερώθηκε το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Ειδικότερα, από τα σημερινά 326 άρθρα, θα παραμείνουν σε ισχύ 163, θα καταργηθούν 28 άρθρα και θα προστεθούν άλλα 17, ενώ σε 135 προβλέπεται ριζική τροποποίηση.

Ένα από αυτά, που αποτέλεσε σημείο έντονων συζητήσεων κατά τις συνεδριάσεις της Επιτροπής, είναι το ζήτημα των χρεών κληρονομιάς. Σύμφωνα με την τελική απόφαση και προκειμένου να μπει φρένο στις αποποιήσεις κληρονομιών, η πλάστιγγα έγειρε στην απόφαση να μην έχουν οι κληρονόμοι απολύτως καμία ευθύνη να αποπληρώσουν τα χρέη που άφησε ο αποθανών. Αντίθετα, η κληρονομιά θα παραμένει ξεχωριστό οικονομικό μέγεθος από τις περιουσίες των κληρονόμων και τα τυχόν χρέη θα αποπληρώνονται αποκλειστικά και μόνο από το ενεργητικό της κληρονομιάς.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον «Ελεύθερο Τύπο» από την ισχύουσα διάταξη πως «ο κληρονόμος ευθύνεται και με τη δική του περιουσία για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς», πλέον η νέα διάταξη προβλέπει ότι «ο κληρονόμος δεν ευθύνεται με την ατομική του περιουσία για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς, εκτός αν το δηλώσει».

Έτσι, στο νέο νόμο θα αναφέρεται ρητά πως «τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της κληρονομιάς αποχωρίζονται αυτοδικαίως από την περιουσία του κληρονόμου και αποτελούν χωριστή ομάδα που διοικείται από δικαστικό εκκαθαριστή».

Ως δικαστικοί εκκαθαριστές θα ορίζονται δικηγόροι, που περιλαμβάνονται σε ειδικό κατάλογο και οι οποίοι μέσα σε έναν μήνα από το διορισμό τους θα καλούν τους δανειστές της κληρονομιάς να αναγγείλουν τις απαιτήσεις τους, με δημοσίευση σε εφημερίδα της πρωτεύουσας και στο δελτίο δικαστικών δημοσιεύσεων.

Μόλις η διαδικασία ολοκληρωθεί, θα συντάσσει έκθεση εντός τεσσάρων μηνών που θα κατατίθεται στο δικαστήριο και θα τη γνωστοποιεί σε κληρονόμους και δανειστές, οι οποίοι μπορούν να υποβάλουν αντιρρήσεις. Ο εκκαθαριστής θα μπορεί, εφόσον το κρίνει αναγκαίο, να εκποιεί ορισμένα ή όλα τα αντικείμενα της κληρονομιάς για να ικανοποιηθούν οι δανειστές, ακόμα και να βγάλει ακίνητο σε πλειστηριασμό.

Αν το ποσό που θα μαζευτεί δεν επαρκεί για την ικανοποίηση των δανειστών, ο εκκαθαριστής θα συντάσσει πίνακα κατάταξης, ώστε να ικανοποιηθούν αυτοί σύμμετρα, όσο αυτό είναι δυνατόν. Εφόσον απομείνει κληρονομική περιουσία, θα την αποδίδει στους κληρονόμους ανάλογα με τα μερίδιά τους.

Όπως θα ορίζεται στο μεσοδιάστημα, οι κληρονόμοι θα έχουν το δικαίωμα να διαθέτουν αντικείμενα της κληρονομιάς με δικαστική άδεια ακόμα και πριν την εκκαθάρισή της, να αποκομίζουν τα ωφελήματα της κληρονομιάς και να διαθέτουν κεφάλαιο της κληρονομιάς για να ικανοποιηθούν οι δανειστές της ή για τη συντήρηση των αντικειμένων της. Αν όμως υπερβεί τους περιορισμούς που ορίζει ο νόμος, θα ευθύνεται και με την ατομική του περιουσία.

Στην κληρονομιά και οι σύντροφοι

Παρά τις αρχικές προβλέψεις, η Επιτροπή κατέληξε τελικά να συμπεριλάβει και τους συντρόφους (όσοι δηλαδή δεν έχουν συνάψει γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης) στα δικαιώματα κληρονομιάς και μάλιστα δίνοντας δυνατότητα απόκτησης και του συνόλου αυτής.

Προϋπόθεση γι’ αυτό είναι να συζούσε μόνιμα σε ελεύθερη ένωση για τουλάχιστον τρία χρόνια, ή χωρίς χρονικό περιορισμό εάν έχει αποκτήσει παιδιά με τον κληρονομούμενο. Βέβαια, προϋπόθεση είναι και να μην υπάρχει επιζών σύζυγος ή σύντροφος με σύμφωνο συμβίωσης του κληρονομούμενου, αλλά ούτε και άλλος συγγενής που κληρονομεί εξ αδιαθέτου. Με νομικούς όρους, ο σύντροφος σε ελεύθερη σχέση κληρονομεί μόνο στην πέμπτη σειρά διαδοχής (όταν δεν υπάρχουν συγγενείς μέχρι τετάρτου βαθμού). Παράλληλα, θα πρέπει ο σύντροφος να καταθέσει σχετική αίτηση στο δικαστήριο της κληρονομιάς, εντός συγκεκριμένης προθεσμίας.

Σε κάθε περίπτωση, όπως εξ αρχής είχε αποφασιστεί, θεσπίζεται η δυνατότητα παραμονής των συντρόφων στο σπίτι του κληρονομουμένου και όπως αναφέρεται δικαιούται «την αποκλειστική χρήση του ακινήτου που χρησίμευε ως κύριος τόπος διαμονής του, χωρίς αντάλλαγμα, για χρονικό διάστημα ενός έτους από τον θάνατο του κληρονομούμενου».

Επίσης, ορίζεται ότι αν υπάρχει ακίνητο που χρησίμευε ως κύριος τόπος διαμονής του ίδιου και του εκλιπόντος, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει την κυριότητα του ακινήτου αποκλειστικά στον σύντροφο, εφόσον κριθεί πως είναι η καταλληλότερη λύση από τις περιστάσεις.

Κληρονομικές συμβάσεις και συνδιαθήκες

Για πρώτη φορά φαίνεται να εισέρχεται στο ελληνικό δίκαιο ο θεσμός των κληρονομικών συμβάσεων, οι οποίες επιτρέπουν στον διαθέτη, όσο είναι ακόμη εν ζωή, να συμφωνεί ελεύθερα με τους κληρονόμους του για το πώς θα μοιραστεί η περιουσία.

Ειδικότερα, ο κληρονομούμενος θα έχει τη δυνατότητα να καταλήγει σε συμφωνία για το πώς θα κατανείμει μέρος της περιουσίας του, θα μπορεί να συμφωνήσει με κάποιον την ύπαρξη ανταλλάγματος, αλλά και να αποκλείσει κληρονόμους υπό συγκεκριμένες περιστάσεις, ενώ θα θεσπιστεί συγκεκριμένη διαδικασία ελεύθερης συμφωνίας των μερών για τη διάθεση της κληρονομιάς.

Η κληρονομική σύμβαση θα είναι δεσμευτική για όσους την υπογράφουν, αλλά θα προβλέπονται περιπτώσεις ανάκλησης της σύμβασης, όπως για παράδειγμα η τέλεση αδικήματος από κάποιον κληρονόμο προς τον κληρονομούμενο.

Σύμφωνα με το προωθούμενο σχέδιο του νέου κληρονομικού δικαίου ορίζεται ότι «(…) η περιουσία (…) περιέρχεται από τον νόμο ή από διάταξη τελευταίας βούλησης (διαθήκη, κληρονομική σύμβαση αιτία θανάτου) σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα (κληρονόμοι)», ενώ μέχρι τώρα αναφερόταν πως «κατά τον θάνατο του προσώπου η περιουσία του ως σύνολο (κληρονομία) περιέρχεται από τον νόμο ή από διαθήκη σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα (κληρονόμοι)».

Ο νέος αυτός θεσμός θα διέπεται από σαφείς κανόνες, ενώ ο κληρονομούμενος θα μπορεί να επιλέξει ποιο θα είναι το εφαρμοστέο δίκαιο που θα διέπει τη σύμβαση, το οποίο μπορεί να είναι ακόμα και άλλο από το ελληνικό!

Μία άλλη βασική διαφορά από τη διαθήκη είναι ότι με την ίδια κληρονομική σύμβαση, θα μπορούν να διαθέτουν την περιουσία τους περισσότερα άτομα μαζί, ενώ η διαθήκη είναι αυστηρά προσωπική.

Πρόκειται για τη νέα διάταξη περί συνδιαθήκης, μία διαθήκη δηλαδή που υπογράφουν περισσότερα του ενός άτομα. Με το ισχύον καθεστώς αυτό απαγορεύεται ρητά (συγκεκριμένα αναφέρεται ότι «περισσότερα πρόσωπα δεν μπορούν να συντάξουν διαθήκη με την ίδια πράξη»), αλλά πλέον θα υπάρχει δυνατότητα αυτή με τη νέα διάταξη να αναφέρει ότι «πράξη στην οποία συμπλέκονται οργανικά οι τελευταίες βουλήσεις περισσοτέρων, μπορεί να ισχύει ως κληρονομική σύμβαση, αν συνάγεται ότι οι συνδιαθέτες είχαν βούληση δέσμευσης».

Νόμιμη μοίρα- Εξ αδιαθέτου διαδοχή

Τροποποιήσεις επέρχονται και στη νόμιμη μοίρα, δηλαδή του ελάχιστου μεριδίου της κληρονομιάς που ορίζει ο νόμος για τους πιο στενούς συγγενείς (παιδιά, γονείς, σύζυγο), το οποίο δεν μπορεί να τους στερήσει ο κληρονομούμενος με τη διαθήκη του.

Η αρμόδια Επιτροπή κατέληξε πως όποιος δεν περιλαμβάνεται στη διαθήκη δεν θα έχει δικαιώματα πάνω στην κινητή και ακίνητη περιουσία του τεθνεώτος, αλλά θα υπάρχει δικαίωμα αποζημίωσης.

Έτσι, το ποσοστό που δικαιούται μένει το ίδιο, αλλά η φιλοσοφία του θεσμού αλλάζει ριζικά, με την Επιτροπή να προτείνει μία ρύθμιση που είναι υπέρ της μη κατάτμησης των περιουσιών, ώστε να περιοριστεί η σύγχυση στις συναλλαγές.

Αλλαγή θα υπάρξει και στην περίπτωση που δεν υπάρχει διαθήκη ή κληρονομική σύμβαση, στη διαδικασία, δηλαδή, που ονομάζεται εξ αδιαθέτου διαδοχή. Στην περίπτωση, αυτή η περιουσία διαμοιράζεται με συγκεκριμένη σειρά και με ποσοστά που ορίζει ο νόμος.

Μέχρι σήμερα, αν δεν υπάρχει διαθήκη, η περιουσία καταλήγει στα παιδιά του κληρονομούμενου. Αν δεν υπάρχουν παιδιά, καταλήγει στους γονείς και τα αδέλφια του. Αν ούτε αυτοί υπάρχουν, τρίτοι καλούνται οι παππούδες, γιαγιάδες θείοι και ξαδέλφια του κληρονομούμενου κ.ο.κ. Σε όλες τις περιπτώσεις, ένα ποσοστό πάντα καταλήγει στον επιζώντα σύζυγο. Εάν αυτός κληρονομεί μαζί με τα παιδιά, παίρνει το 1/4 της κληρονομιάς και στις υπόλοιπες περιπτώσεις το 1/2.

Με το νέο νομοσχέδιο δεν αλλάζει η σειρά της εξ αδιαθέτου διαδοχής, παρόλο που υπήρξαν σχετικές σκέψεις να περιοριστούν τα δικαιώματα των απώτερων συγγενών, αλλάζουν όμως τα ποσοστά που παίρνει ο καθένας, υπέρ του επιζώντα συζύγου, αφού πλέον θα λαμβάνει το 1/3 της κληρονομιάς, στην περίπτωση που κληρονομεί μαζί με ένα παιδί. Εάν όμως ο εκλιπών είχε δύο ή παραπάνω παιδιά, τότε ο επιζών σύζυγος θα πάρει το 1/4, όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα.

Στην περίπτωση που ο επιζών σύζυγος κληρονομεί μαζί με γονείς και αδέλφια του κληρονομούμενου, θα πάρει το 1/2 της περιουσίας, πάλι όπως και σήμερα. Εάν όμως αυτοί δεν υπάρχουν, ο επιζών σύζυγος πλέον θα παίρνει το 100% της κληρονομιάς, χωρίς να έχει δικαιώματα η τρίτη σειρά διαδοχής (παππούδες, θείοι, ξαδέλφια).

Οι άλλες καινοτομίες

Σειρά καινοτομιών υπάρχει και για άλλα άρθρα του νέου κληρονομικού δικαίου, μεταξύ των οποίων η αποποίηση από μελλοντικά δικαιώματα κληρονομιάς, η διαθήκη έκτακτης ανάγκης, η κατάργηση της αίρεσης χηρείας καθώς και η διάθεση περιουσιών σε νοσοκομεία, ενώ αλλαγές υπάρχουν και για τις ιδιόγραφες διαθήκες, που πάντως παραμένουν σε ισχύ.

Με το προωθούμενο σχέδιο θα προβλεφθεί ο νέος θεσμός των συμβάσεων εκ των προτέρων παραίτησης από δικαιώματα στην κληρονομιά. Με αυτήν ένα πρόσωπο μπορεί να παραιτηθεί από τα μελλοντικά του δικαιώματα σε μία κληρονομιά, είτε αυτά απορρέουν από τον νόμο είτε από διάταξη τελευταίας βούλησης (διαθήκη, κληρονομική σύμβαση). Η παραίτηση μπορεί να είναι ολική ή μερική, με ή χωρίς αντάλλαγμα, ενώ η σχετική σύμβαση καταρτίζεται ενώπιον συμβολαιογράφου. Εάν συμφωνηθεί αντάλλαγμα, αυτό πρέπει να καταβληθεί εντός συγκεκριμένης προθεσμίας που θα οριστεί, ειδάλλως η σύμβαση είναι άκυρη. Νομικά, το αντάλλαγμα θα θεωρείται δωρεά και θα ρυθμίζεται (π.χ. θα φορολογείται) από τις σχετικές διατάξεις του Αστικού Κώδικα.

Ειδική αναφορά γίνεται σε διαθήκες που καταρτίζονται από πρόσωπα που νοσηλεύονται σε νοσοκομεία ή θεραπευτήρια και ορίζουν ως κληρονόμους τους γιατρούς, νοσηλευτές και διοικητές. Συγκεκριμένα, θα αναφέρεται ότι «ιδιόγραφη διαθήκη η οποία καταρτίζεται από πρόσωπα που περιθάλπονται σε νοσοκομεία, κλινικές, μονάδες, φροντίδας ηλικιωμένων και άλλα θεραπευτήρια κατά τη διάρκεια της περίθαλψής τους ή εντός τριών μηνών από την για οποιονδήποτε λόγο διακοπή της είναι άκυρη κατά το μέρος που με αυτήν καταλείπονται περιουσιακά στοιχεία σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα, στα οποία ανήκουν τα θεραπευτήρια αυτά ή τα οποία τα διοικούν ή απασχολούνται με οποιαδήποτε σχέση με αυτά, εκτός αν πρόκειται για πρόσωπα που καλούνται στην εξ αδιαθέτου διαδοχή».

Τροποποίηση υπάρχει και στη διάταξη για την κατάρτιση έκτακτης διαθήκης σε κατάσταση ανάγκης η οποία προβλεπόταν μόνο σε θαλασσινά ταξίδια με ελληνικά πλοία. Με την προτεινόμενη ρύθμιση θα μπορεί να συνταχθεί σε όλες τις περιπτώσεις όπου κάποιος διατρέχει άμεσο κίνδυνο θανάτου και δεν μπορεί να συντάξει διαθήκη, «ιδίως αποκλεισμού, επιδημίας, θαλάσσιου ταξιδιού ή πολέμου». Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να συνταχθεί διαθήκη προφορικά, ενώπιον τριών μαρτύρων, που στη συνέχεια υπογράφουν ένα έγγραφο.

Στην κατάργηση μίας διάταξης, που είχε θεσπιστεί βάσει των δεδομένων της εποχής κατάρτισης του υφιστάμενου κληρονομικού δικαίου. Πρόκειται για τη διάταξη περί αίρεσης χηρείας, όπου όριζε πως κάποιος μπορούσε να αφήσει την περιουσία του στον σύζυγό του, με την προϋπόθεση να μην ξαναπαντρευτεί.

Σε ό,τι αφορά τις ιδιόγραφες διαθήκες δεν θα επέλθει κατάργησή τους, παρά τις σκέψεις που υπήρξαν στους κόλπους της αρμόδιας Επιτροπής, αλλά θα εισαχθούν κάποιοι περιορισμοί, όπως η γενίκευση της γραφολογικής εξέτασης, όταν αυτός που εμφανίζει τη διαθήκη δεν είναι συγγενής πρώτου βαθμού με τον κληρονομούμενο.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr