Απόφαση-ορόσημο από το Διεθνές Δικαστήριο: Ανοίγει ο δρόμος για αποζημιώσεις λόγω κλιματικής κρίσης

Με μια ιστορική απόφαση, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έδωσε για πρώτη φορά σαφή νομική ερμηνεία των διεθνών υποχρεώσεων των κρατών για την προστασία του πλανήτη από την κλιματική αλλαγή. Η απόφαση, η οποία δεν είναι δεσμευτική αλλά έχει τεράστια νομική και πολιτική σημασία, αναγνωρίζει ότι τα κράτη που παραβιάζουν τις υποχρεώσεις τους για το κλίμα διαπράττουν «παράνομη» πράξη και ενδέχεται να υποχρεωθούν να καταβάλουν αποζημιώσεις σε άλλα κράτη που πλήττονται από τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης.

Η υπόθεση έφτασε στο Δικαστήριο το 2019, όταν φοιτητές από το Βανουάτου ξεκίνησαν εκστρατεία ζητώντας από τα Ηνωμένα Έθνη να ζητήσουν επίσημη νομική γνωμοδότηση. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ανέθεσε στο Δικαστήριο να απαντήσει σε δύο καίρια ερωτήματα:

1. Ποιες είναι οι διεθνείς νομικές υποχρεώσεις των κρατών για την προστασία του περιβάλλοντος, προς όφελος των παρόντων και μελλοντικών γενεών.
2. Ποιες είναι οι νομικές συνέπειες για τα κράτη των οποίων οι εκπομπές προκαλούν ζημίες σε άλλα κράτη – ιδιαίτερα στα νησιωτικά και ευάλωτα.

Η απόφαση, που ανακοινώθηκε από τον πρόεδρο του Δικαστηρίου Γιούτζι Ιβασάβα μετά από δίωρη συνεδρίαση, αναγνωρίζει ρητά ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί επείγουσα και υπαρξιακή απειλή, και ότι οι ισχύουσες διεθνείς διαδικασίες (όπως οι διασκέψεις COP) δεν επαρκούν από μόνες τους για να καλύψουν τις νομικές υποχρεώσεις των κρατών.

«Οι χώρες έχουν αυστηρές υποχρεώσεις να προστατεύσουν το κλιματικό σύστημα», ανέφερε ο Ιβασάβα, απορρίπτοντας τη θέση των μεγάλων ρυπαντών πως η διεθνής διαπραγμάτευση επαρκεί.

Ιδιαίτερη σημασία έχει η αναφορά του Δικαστηρίου στο δικαίωμα των μελλοντικών γενεών στην προστασία του κλίματος – ένα δικαίωμα που πολλές πλούσιες χώρες αρνούνταν να αναγνωρίσουν νομικά. Παράλληλα, η απόφαση αναφέρει πως η κλιματική αλλαγή απειλεί ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην υγεία, και πως οι χώρες έχουν υποχρέωση να συμμορφώνονται με όσα προβλέπουν οι διεθνείς συνθήκες που έχουν υπογράψει.

Το σημαντικότερο όμως σκέλος της απόφασης είναι η δυνατότητα διεκδίκησης αποζημιώσεων. Το Δικαστήριο αναφέρει ότι τα θιγόμενα κράτη μπορούν να ζητήσουν αποζημίωση, εφόσον υπάρχει σαφής και άμεση σχέση μεταξύ της ζημίας που υπέστησαν και των παραλείψεων ενός άλλου κράτους. Αν και αυτό είναι δύσκολο να αποδειχθεί νομικά, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι δεν είναι αδύνατον.

«Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ακαδημαϊκή άσκηση… Τη ζούμε καθημερινά», είχε δηλώσει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο φοιτητής Βισάλ Πράσαντ από τα Φίτζι, ένας από τους πρωτεργάτες της πρωτοβουλίας.

Η ακροαματική διαδικασία θεωρήθηκε μία από τις μεγαλύτερες στην ιστορία του Δικαστηρίου, με περισσότερες από 100 χώρες και οργανισμούς να καταθέτουν τις απόψεις τους τον περασμένο Δεκέμβριο. Μη κυβερνητικές οργανώσεις και ακτιβιστές είχαν στραμμένα τα βλέμματά τους στη Χάγη, θεωρώντας την απόφαση ορόσημο για την απονομή κλιματικής δικαιοσύνης.

Έξω από το Μέγαρο της Ειρήνης, την έδρα του Δικαστηρίου, δεκάδες διαδηλωτές κρατούσαν πανό που έγραφαν: «Τα δικαστήρια μίλησαν – Οι κυβερνήσεις πρέπει να δράσουν τώρα».

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, πρόκειται για μόλις την πέμπτη φορά στα 80 χρόνια λειτουργίας του Διεθνούς Δικαστηρίου που οι 15 δικαστές καταλήγουν σε ομόφωνη απόφαση.

Η απόφαση αυτή ανοίγει τον δρόμο για τη νομική θεμελίωση μελλοντικών αγωγών από ευάλωτα κράτη και θέτει νέα πίεση στις πλούσιες, ρυπογόνες χώρες να αναλάβουν τις ευθύνες τους απέναντι σε έναν πλανήτη που υπερθερμαίνεται.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr