Απόφαση-σταθμός για την ελευθερία του λόγου των δικηγόρων: Δικαίωση για «καυστική» κριτική σε δικαστή

Σε μια κομβική απόφαση για τη θωράκιση του δικηγορικού λειτουργήματος, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) έκρινε ότι η επιβολή προστίμων σε δικηγόρους για οξείες γραπτές παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια της δίκης παραβιάζει την ελευθερία της έκφρασης. Η απόφαση στην υπόθεση Marko Tešić κατά Σερβίας (αριθ. προσφ. 61891/19) ξεκαθαρίζει ότι ο ζήλος στην υπεράσπιση επιτρέπει ακόμη και τον σαρκασμό απέναντι στις δικαστικές αρχές, όταν αυτός αφορά τη διαδικασία.

Το χρονικό της αντιπαράθεσης

Η υπόθεση ξεκίνησε το 2016, όταν ο Marko Tešić, ενεργώντας ως συνήγορος υπεράσπισης σε δίκη για απόπειρα ανθρωποκτονίας στο Βελιγράδι, διαμαρτυρήθηκε έντονα για τον τρόπο τήρησης των πρακτικών. Κατά την εξέταση πραγματογνώμονα, ο δικηγόρος υποστήριξε ότι η προεδρεύουσα δικαστής δεν κατέγραφε πιστά τις παρατηρήσεις του.

Δύο μήνες αργότερα, υπέβαλε υπόμνημα με τίτλο «Αιτιάσεις επί των προσκομισθέντων αποδεικτικών στοιχείων», χρησιμοποιώντας ιδιαίτερα αιχμηρή γλώσσα. Χαρακτήρισε τη στάση της δικαστού «πραγματικά εξωφρενική» και έκανε λόγο για «δικονομική κακοβουλία». Μάλιστα, κάλεσε τη δικαστή να «ηρεμήσει», υπονοώντας ότι ενεργούσε υπό το κράτος «πάθους της στιγμής».

Οι σερβικές αρχές αντέδρασαν επιβάλλοντας στον Tešić πρόστιμο 80.000 δηναρίων (περίπου 680 ευρώ) για περιφρόνηση δικαστηρίου, θεωρώντας ότι οι εκφράσεις του υπονομεύουν το κύρος της δικαιοσύνης.

Το σκεπτικό της απόφασης

Το δικαστήριο, εξετάζοντας την ουσία της υπόθεσης, επανέλαβε την κεφαλαιώδη σημασία της ελευθερίας έκφρασης των δικηγόρων κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, τονίζοντας ότι οι δικηγόροι διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην απονομή της δικαιοσύνης ως ενδιάμεσοι μεταξύ του κοινού και των δικαστηρίων. Στην προκειμένη περίπτωση, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι γραπτές παρατηρήσεις του προσφεύγοντος, παρά τον έντονα σαρκαστικό και καυστικό τους τόνο, δεν συνιστούσαν μια αμιγώς προσωπική επίθεση με σκοπό την προσβολή της ακεραιότητας ή της ηθικής οντότητας της προεδρεύουσας δικαστού. Αντιθέτως, οι εκφράσεις αυτές αποτελούσαν γνήσιες δικονομικές αιτιάσεις, οι οποίες διατυπώθηκαν στο πλαίσιο της υπεράσπισης ενός πελάτη σε μια σοβαρή ποινική δίκη και αφορούσαν άμεσα τη διεξαγωγή της διαδικασίας και την ορθή καταγραφή των πρακτικών.

Το Στρασβούργο υπογράμμισε ότι η χρήση οξείας γλώσσας ή ακόμα και σαρκασμού στην κριτική των δικαστικών αρχών είναι συμβατή με το Άρθρο 10 της ΕΣΔΑ, ειδικά όταν ο δικηγόρος ενεργεί με ζήλο για την προστασία των συμφερόντων του εντολέα του. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια της Σερβίας απέτυχαν να στοιχειοθετήσουν ότι ο μοναδικός σκοπός του δικηγόρου ήταν η υπονόμευση της δικαστικής εξουσίας, παραβλέποντας το γεγονός ότι οι διαμαρτυρίες του αφορούσαν φερόμενες παρατυπίες στη διαχείριση της ακροαματικής διαδικασίας.

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη φύση και τη σοβαρότητα της κύρωσης. Το επιβληθέν πρόστιμο των 80.000 δηναρίων κρίθηκε ως προδήλως δυσανάλογο, καθώς υπερέβαινε το εισόδημα δύο μηνών του προσφεύγοντος. Το Δικαστήριο επισήμανε ότι τέτοιου είδους αυστηρές ποινές ενδέχεται να λειτουργήσουν αποτρεπτικά (chilling effect) για το σύνολο του δικηγορικού σώματος, περιορίζοντας την ελευθερία τους να προβάλλουν κρίσιμα επιχειρήματα φοβούμενοι πειθαρχικές ή οικονομικές κυρώσεις. Καταλήγοντας, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι οι εθνικές αρχές δεν επέτυχαν μια δίκαιη ισορροπία ανάμεσα στην ανάγκη προστασίας του κύρους της δικαιοσύνης και το δικαίωμα της ελεύθερης υπεράσπισης, κρίνοντας την επέμβαση ως μη «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία».

Τελικά το ΕΔΔΑ, με πλειοψηφία 6 προς 1, έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 10 της ΕΣΔΑ (ελευθερία της έκφρασης). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε η μειοψηφούσα γνώμη της δικαστού Sancin. Η δικαστής υποστήριξε ότι οι εκφράσεις του Tešić (περί «πάθους» και ανάγκης να «ηρεμήσει» η δικαστής) δεν ήταν απλώς καυστικές, αλλά είχαν σεξιστικό υπόβαθρο. Σύμφωνα με τη μειοψηφία, τέτοιου είδους σχόλια στοχεύουν γυναίκες δικαστές χρησιμοποιώντας έμφυλα στερεότυπα (π.χ. υπονοούμενα για συμπτώματα εμμηνόπαυσης) και δεν θα έπρεπε να προστατεύονται ως ελευθερία του λόγου.

Το Στρασβούργο δικαίωσε τον προσφεύγοντα, επιδικάζοντας 680 ευρώ για την επιστροφή του προστίμου και 1.150 ευρώ για δικαστικά έξοδα.

Πηγή: echrcaselaw.com

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr