Δεν εμπνέει αισιοδοξία η δημογραφική εικόνα της Ελλάδας – Γήρανση και λίγες γεννήσεις

Τη δημογραφική εικόνα της χώρας παρουσίασε ο καθηγητής Δημογραφίας και διευθυντής του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (Ι.Δ.Ε.Μ.) Βύρων Κοτζαμάνης, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο forum «Το Δημογραφικό και η Ελλάδα του 2040: Οικογένεια, Οικονομία, Σύγχρονος τρόπος ζωής». Όπως σημείωσε, η σημερινή δημογραφική πραγματικότητα διαφέρει σημαντικά από εκείνη της πρώτης μεταπολεμικής δεκαετίας.

Υπερσυγκέντρωση πληθυσμού και δημογραφική γήρανση

Ο κ. Κοτζαμάνης ανέφερε ότι βασικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης εικόνας είναι η υπερσυγκέντρωση του πληθυσμού σε ένα πολύ μικρό τμήμα της χώρας: σύμφωνα με την απογραφή του 2021, ένας στους δύο κατοίκους ζει στο 2% της επικράτειας, ενώ το 80% του πληθυσμού συγκεντρώνεται σε μόλις 710 από τους 12.500 οικισμούς.

Παράλληλα, παρά την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, η Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά των ευρωπαϊκών χωρών ως προς τα ετήσια κέρδη επιβίωσης. Σε συνδυασμό με τη ραγδαία μείωση της γονιμότητας μετά το 1960, οι γεννήσεις μετά το 1980 έχουν «καταρρεύσει», οδηγώντας σε σαφή υποχώρηση του αριθμού των νέων και ενίσχυση του ποσοστού των ηλικιωμένων.

Σήμερα, οι 65+ αποτελούν το 23% του πληθυσμού, ενώ τη δεκαετία 1950–60 το ποσοστό αυτό ήταν μόλις 6–7%.

Μείωση πληθυσμού και αρνητικό ισοζύγιο

Κατά την περίοδο 2011–2024, η κρίση προκάλεσε αντιστροφή των μεταναστευτικών ροών, με περισσότερες εξόδους από εισόδους. Έτσι, ο συνολικός πληθυσμός της χώρας έχει μειωθεί από την 1/1/2011 έως την 1/1/2025 κατά περίπου 705.000 άτομα, εκ των οποίων τα 500.000 οφείλονται στο ότι οι θάνατοι υπερέβησαν κατά πολύ τις γεννήσεις.

Ο καθηγητής τόνισε επίσης ότι οι δημογραφικές ανισότητες αυξάνονται, καθώς οι δείκτες γονιμότητας, θνησιμότητας και κατανομής του εργατικού δυναμικού διαφοροποιούνται ολοένα και περισσότερο από περιοχή σε περιοχή.

Σοβαρές περιφερειακές ανισότητες

Ο κ. Κοτζαμάνης στάθηκε στο ζήτημα των έντονων περιφερειακών και ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, οι οποίες –όπως είπε– «υποθηκεύουν» την κοινωνική και οικονομική συνοχή της χώρας.

-Σε εθνικό επίπεδο, η απογραφή 2021 κατέγραψε μείωση 3%, αλλά υπάρχουν περιφέρειες με -14% και άλλες με +15%.

-Ορισμένοι δήμοι έχασαν έως και 33% του πληθυσμού τους σε μια δεκαετία.

-Το 2024 καταγράφηκαν 185 θάνατοι ανά 100 γεννήσεις· σε Γρεβενά και Ευρυτανία ο λόγος αυτός έφτασε τους 375–376 θανάτους ανά γέννηση.

-Μόλις 10 από τους 325 δήμους παρουσίασαν ισορροπία γεννήσεων–θανάτων.

-Σε τρεις νομούς, οι 65+ αγγίζουν το 40% του πληθυσμού.

Συνεχής μείωση γονιμότητας επί 130 χρόνια

Ο καθηγητής επισήμανε ότι η μείωση του αριθμού παιδιών ανά οικογένεια συνεχίζεται αδιάλειπτα επί 130 χρόνια.
Μικρή εξαίρεση αποτελεί η μεσοπολεμική γενιά.

-Οι γυναίκες που γεννήθηκαν το 1960 απέκτησαν κατά μέσο όρο δύο παιδιά,
ενώ όσες γεννήθηκαν το 1980–85 μόλις 1,5.

-Η Ελλάδα βρίσκεται σταθερά κάτω από το όριο των 1,5 παιδιών ανά γυναίκα.

-Οι νεότερες γενιές παρουσιάζουν από τα υψηλότερα ποσοστά ατεκνίας στην Ευρώπη:
ένας στους τέσσερις όσων γεννήθηκαν το 1980 δεν έχει ή δεν θα αποκτήσει παιδιά.

Ο κ. Κοτζαμάνης υπογράμμισε ότι η χώρα είναι –και θα παραμείνει– από τις πιο γερασμένες της Ε.Ε., ενώ η υπερσυγκέντρωση πληθυσμού δεν θα μειωθεί χωρίς εθνική στρατηγική περιφερειακής ανάπτυξης.

Δυσμενείς προβλέψεις έως το 2060

Εάν οι μεταναστευτικές ροές μηδενιστούν, ο συνολικός πληθυσμός της χώρας θα μειωθεί έως το 2060:

• κατά 2–2,5 εκατομμύρια,
  λόγω του σταθερά αρνητικού φυσικού ισοζυγίου.

Μετά το 2060 ενδέχεται να υπάρξει κάποια βελτίωση, εφόσον ληφθούν μέτρα και λόγω της σταδιακής μείωσης των θανάτων, καθώς οι μικρές γενιές του 2000–2010 θα φτάνουν τότε σε ηλικίες υψηλής θνησιμότητας.

Ανάγκη δομικών αλλαγών στην οικονομία και το ανθρώπινο δυναμικό

Ο κ. Κοτζαμάνης δήλωσε ότι ο αριθμός των εργαζόμενων δεν είναι η μοναδική σημαντική μεταβλητή. Η οικονομική ανάπτυξη εξαρτάται και από παιδεία, υγεία, δεξιότητες και από την ικανότητα του παραγωγικού συστήματος να αξιοποιεί το διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό.

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ήδη σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα, όπως:

• χαμηλή παραγωγικότητα,

• χαμηλές παραγωγικές επενδύσεις,

• αργή είσοδο νέων τεχνολογιών,

• χαμηλή ανταγωνιστικότητα προϊόντων.

Με δεδομένο ότι έως το 2060 οι εργαζόμενοι θα μειωθούν κατά 700.000, τόνισε την αναγκαιότητα για «αλλαγές που θα επιτρέψουν καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού».

Προτεινόμενα μέτρα: από το στεγαστικό έως την ενσωμάτωση αλλοδαπών

Ο καθηγητής αναφέρθηκε εκτενώς στα μέτρα που απαιτούνται:

Στήριξη οικογένειας και παιδιού

• Μείωση του υψηλού κόστους ανατροφής

• Μείωση των έμφυλων διακρίσεων

• Διευκόλυνση του συνδυασμού οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής

• Ενίσχυση των εισοδημάτων των νέων

• Αντιμετώπιση του στεγαστικού, κυρίως μέσω δημιουργίας κοινωνικά ενοικιαζόμενων κατοικιών

Ανάσχεση φυγής νέων και ενίσχυση περιφέρειας

• Μέτρα για να παραμείνουν οι νέοι σε αγροτικές περιοχές

• Ευκολίες για όσους θέλουν να επιστρέψουν στον τόπο καταγωγής

• Υποστήριξη όσων επιθυμούν να μετεγκατασταθούν εκτός μεγάλων πόλεων

Ο κ. Κοτζαμάνης τόνισε ότι η αποτελεσματική δημογραφική πολιτική πρέπει να καλύπτει και τις τέσσερις συνιστώσες:
γονιμότητα – θνησιμότητα – εσωτερική μετανάστευση – εξωτερική μετανάστευση.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr