Δίκη-μαμούθ 33 ετών μεταξύ τραπεζών έφερε νέα καταδίκη της Ελλάδας από το ΕΔΔΑ

Σε μία από τις πιο χαρακτηριστικές υποθέσεις καθυστέρησης απονομής της Δικαιοσύνης, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) καταδίκασε την Ελλάδα, διαπιστώνοντας παραβίαση του άρθρου 6 §1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη εντός εύλογου χρόνου) και του άρθρου 13 (δικαίωμα σε αποτελεσματική προσφυγή) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η απόφαση του Στρασβούργου, που εκδόθηκε στις 22 Ιουλίου 2025, αφορά διαφορά μεταξύ τραπεζών που ξεκίνησε το 1980 και κρίθηκε τελεσίδικα το 2014, διανύοντας 33 ολόκληρα χρόνια για να εξεταστεί από δύο βαθμούς δικαιοδοσίας.

Η προσφεύγουσα τράπεζα Saderat του Ιράν, με έδρα την Τεχεράνη, ίδρυσε υποκατάστημα στην Αθήνα το 1976. Στις 7 Μαΐου 1980, η τότε Αγροτική Τράπεζα Ελλάδος (ΑΤΕ) κατέθεσε αγωγή κατά της ιρανικής τράπεζας για αποζημίωση λόγω φερόμενων παράνομων πράξεων των εκπροσώπων της. Σύντομα, η Saderat αντέδρασε με ανταγωγή στις 17 Σεπτεμβρίου 1980, διεκδικώντας και εκείνη αποζημίωση για ζημία που υποστήριζε ότι υπέστη από στελέχη της ΑΤΕ.

Ακολούθησε και δεύτερη αγωγή από την ΑΤΕ στις 22 Μαρτίου 1984, με αντικείμενο τόκους για την αρχική απαίτηση.

Η υπόθεση χαρακτηρίστηκε από πολλαπλές αναβολές, αργό ρυθμό απονομής Δικαιοσύνης και περίπλοκες νομικές διατάξεις που σχετίζονται με την παραγραφή των αξιώσεων. Η πρωτόδικη απόφαση εκδόθηκε τελικά στις 15 Ιουλίου 2010 (αρ. 4622/2010), δηλαδή 30 χρόνια μετά την έναρξη της διαφοράς.

Το Πρωτοδικείο έκανε εν μέρει δεκτές τις αγωγές της ΑΤΕ, καταδικάζοντας τη Saderat να καταβάλει 325.772,77 ευρώ συν τόκους και 150.754,22 ευρώ συν τόκους.

Η προσφεύγουσα άσκησε έφεση, υποστηρίζοντας ότι οι απαιτήσεις της ΑΤΕ είχαν παραγραφεί, σύμφωνα με την πενταετή προθεσμία του Αστικού Κώδικα (άρθρο 250 § 15). Αμφισβήτησε την εφαρμογή του άρθρου 34 § 8 του Ν. 4332/1929, που προέβλεπε εικοσαετή παραγραφή υπέρ της ΑΤΕ ως δημόσιου χρηματοπιστωτικού φορέα.

Το Εφετείο Αθηνών (απόφαση 4551/2013) απέρριψε την έφεση. Έκρινε ότι, παρότι η ΑΤΕ είχε μετατραπεί σε ανώνυμη εταιρεία από το 1990, εξακολουθούσε να απολαμβάνει ιδιαίτερο καθεστώς λόγω του χαρακτήρα της ως φορέα στήριξης της αγροτικής πίστης, οπότε ίσχυε η εικοσαετής παραγραφή.

Η αναίρεση που υπέβαλε η Saderat κατά της Τράπεζας Πειραιώς (που είχε εν τω μεταξύ απορροφήσει την ΑΤΕ) απορρίφθηκε από τον Άρειο Πάγο (απόφαση 2259/2014), ο οποίος επικύρωσε την κρίση του Εφετείου.

Η τράπεζα προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επικαλούμενη:

• παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (δικαίωμα στην περιουσία), υποστηρίζοντας ότι η εφαρμογή της ευνοϊκής παραγραφής για την ΑΤΕ παραβίαζε τα δικαιώματά της
• παραβίαση του άρθρου 6 § 1, λόγω υπερβολικής διάρκειας της διαδικασίας
• παραβίαση του άρθρου 13, καθώς δεν υπήρχε τρόπος προσφυγής για την καθυστέρηση.

Το ΕΔΔΑ απέρριψε ως απαράδεκτη την καταγγελία για το άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου, εξηγώντας ότι η προσφεύγουσα δεν διέθετε «υπάρχουσα περιουσία» ή «νόμιμη προσδοκία» – απλώς την ελπίδα ότι το χρέος της δεν θα αναγνωριζόταν από τα δικαστήρια.

Ωστόσο, έκανε δεκτές τις προσφυγές για τα άρθρα 6 § 1 και 13.

Το Στρασβούργο επεσήμανε ότι:

• η διάρκεια των διαδικασιών (1980–2014) υπερέβη κατά πολύ το «εύλογο χρονικό διάστημα» που απαιτεί η ΕΣΔΑ
• οι καθυστερήσεις από τις κρατικές αρχές υπολογίζονται σε άνω των 19 ετών για δύο μόνο βαθμούς δικαιοδοσίας
• και δεν υπήρχε στην Ελλάδα αποτελεσματικό ένδικο μέσο για να διαμαρτυρηθεί κανείς για τις καθυστερήσεις — παραβίαση του άρθρου 13.

Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στην Τράπεζα Saderat 9.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 3.075 ευρώ για δικαστικά έξοδα.

Η απόφαση έρχεται να προστεθεί σε πληθώρα παρόμοιων καταδικών της Ελλάδας για υπερβολική διάρκεια δικαστικών διαδικασιών και έλλειψη αποτελεσματικών μέσων προσφυγής.

Πέραν του διεθνούς αντίκτυπου, η υπόθεση θέτει για άλλη μια φορά στο προσκήνιο τη δυσλειτουργία του ελληνικού δικαστικού συστήματος, την ανάγκη αναθεώρησης του πλαισίου περί παραγραφών και ευνοϊκών διατάξεων για δημόσιους φορείς και τη σημασία εναρμόνισης της εθνικής έννομης τάξης με τις απαιτήσεις της ΕΣΔΑ.

* Η πλήρης απόφαση είναι διαθέσιμη στην επίσημη ιστοσελίδα του ΕΔΔΑ.