Νέο Κληρονομικό Δίκαιο 80 χρόνια μετά: Προσφέρει προστασία σε κληρονόμους για χρέη, συντρόφους και συζύγους – ΟΛΕΣ ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ

Αλλαγή σελίδας μετά από 8 δεκαετίες θα σημάνει για το Κληρονομικό Δίκαιο, καθώς και επισήμως παρουσιάζεται σε ειδική εκδήλωση του υπουργείου Δικαιοσύνης.

Όπως αναφέρθηκε και στο πρόσφατο υπουργικό συμβούλιο, από το οποίο έλαβε το «πράσινο φως» για να τεθεί σε διαβούλευση «στόχος της προτεινόμενης αναθεώρησης είναι να καταστήσει το Κληρονομικό Δίκαιο πιο λειτουργικό για τους νομικούς επαγγελματίες και τους πολίτες και να προσφέρει πραγματική προστασία σε πρόσωπα, συντρόφους και συζύγους, ανταποκρινόμενη στις απαιτήσεις και τις ανάγκες της νέας κοινωνικής πραγματικότητας»

Η παρουσίαση του Σχεδίου Νόμου για την Αναμόρφωση του Κληρονομικού Δικαίου θα γίνει από τον Επίτιμο Καθηγητή, Ακαδημαϊκό και Πρόεδρο της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του Κληρονομικού Δικαίου, Απόστολο Γεωργιάδη και πραγματοποιείται σήμερα Τρίτη 2 Δεκεμβρίου 2025, στις 13.00 μ.μ. στο Αμφιθέατρο «Λάμπρος Μαργαρίτης» του υπουργείου Δικαιοσύνης (Μεσογείων 96).

Όπως είχαν αναφέρει ο υπουργός Δικαιοσύνης Γεώργιος Φλωρίδης και ο Υφυπουργός Ιωάννης Μπούγας, κατά την παρουσίαση στο Υπουργικό Συμβούλιο του νομοσχεδίου οι σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις αφορούν:

α) Την προστασία της πραγματικής βούλησης του διαθέτη, μέσω: α) της θέσης ασφαλιστικών δικλείδων στις ιδιόγραφες διαθήκες, όπως η υποχρεωτική κήρυξη της ιδιόγραφης διαθήκης της ως κυρίας, όταν υπάρχει εγκατάσταση μακρινού συγγενή ή εξωτικού, β) της εισαγωγής στην εθνική έννομη τάξη θεσμών όπως i) της κληρονομικής σύμβασης αιτία θανάτου, στο πλαίσιο της οποίας ο κληρονομούμενος έχει τη δυνατότητα να καταρτίσει σύμβαση με μελλοντικούς κληρονόμους του, π.χ. με τα παιδιά του, ή με εξωτικό (μη συγγενή) και ii) της κληρονομικής σύμβασης παραίτησης από μελλοντικά δικαιώματα στην κληρονομία.

β) Αλλαγές στην εξ αδιαθέτου διαδοχή. Ενισχύονται η θέση και η συμμετοχή στην κληρονομιαία περιουσία της/του συζύγου ή συντρόφου με βάση σύμφωνο συμβίωσης. Επιπλέον, επιλύεται το ερμηνευτικό ζήτημα ως προς τον αποκλεισμό του εξ αδιαθέτου κληρονομικού δικαιώματος του συζύγου και του συντρόφου με σύμφωνο συμβίωσης στις περιπτώσεις συναινετικής λύσης, ενώ για πρώτη φορά θα μπορεί στην πέμπτη τάξη να κληρονομήσει, υπό αυστηρές προϋποθέσεις, και ο σύντροφος σε ελεύθερη ένωση.

γ) Μεταβολή του χαρακτήρα της νόμιμης μοίρας από εμπράγματη σε ενοχική, λαμβάνοντας τη μορφή χρηματικής απαίτησης.

δ) Διαχωρισμός της κληρονομιαίας περιουσίας από την ατομική περιουσία του κληρονόμου. Μέχρι τώρα, τα χρέη του κληρονομούμενου επωμίζονταν οι κληρονόμοι, με αποτέλεσμα να αποποιούνται τελικά την κληρονομία, για να τα αποφύγουν. Καλούνταν ακόμη και μακρινότεροι συγγενείς, και τα παιδιά τους, σε ένα καθεστώς ανασφάλειας σχετικά με τον χρόνο έναρξης των διαδοχικών προθεσμιών αποποίησης, για να αποποιηθούν. Αυτά μεταβάλλονται με το νέο σύστημα. Αν υπάρχουν χρέη, πληρώνονται από την κληρονομία και όχι από την ατομική περιουσία του κληρονόμου. Τα βάρη της κληρονομίας δεν επηρεάζουν την ατομική περιουσία του κληρονόμου.

ε) Οριστική επίλυση διαχρονικών, νομολογιακά εριζόμενων ζητημάτων όπως η προθεσμία αποποίησης σε δικαιοπρακτικά ανίκανο πρόσωπο και το κληρονομικό δικαίωμα του ετεροθαλούς αδελφού.

στ) Κατάργηση θεσμών του κληρονομικού δικαίου που είχαν περιπέσει σε αχρησία (π.χ. νέμηση ανιόντος, εκποίηση κληρονομίας, έκτακτες διαθήκες).

Κ. Μητσοτάκης: Καλύπτει ανάγκες του 21ου αιώνα

Ειδική αναφορά έκανε στην τελευταία κυριακάτικη ανασκόπησή του ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στην αλλαγή του Κληρονομικού Δικαίου.

«Μια ακόμη μεγάλη μεταρρύθμιση που κάνει η κυβέρνησή μας αφορά το Κληρονομικό Δίκαιο, προσαρμόζοντας τη σχετική νομοθεσία στις σύγχρονες κοινωνικές και οικογενειακές ανάγκες, με βαθιές τομές στη ρύθμιση της περιουσίας μετά τον θάνατο. Οι αλλαγές ήταν παραπάνω από επιβεβλημένες, αν σκεφτεί κανείς ότι τα 326 άρθρα του υπήρχαν από το 1946(!) και προφανώς δεν μπορούσαν να καλύψουν τις κοινωνικές ανάγκες στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα» σημείωσε.

Και όπως πρόσθεσε «το νέο Κληρονομικό Δίκαιο προστατεύει ουσιαστικά τους κληρονόμους, εισάγει τον θεσμό των κληρονομικών συμβάσεων, δίνει τη δυνατότητα για ψηφιακές διαθήκες και θεσπίζει αυστηρότερα μέτρα για πλαστογραφίες. Από τις σημαντικότερες αλλαγές είναι ότι οι κληρονόμοι δεν θα αναγκάζονται πλέον να αποποιηθούν την κληρονομιά για να μην επωμιστούν τα χρέη του αποβιώσαντος, αλλά αυτά θα εξοφλούνται αποκλειστικά από την ίδια την κληρονομιά. Επίσης, αυξάνεται η νόμιμη μοίρα για συζύγους που προστατεύονται σε περιπτώσεις συναινετικής λύσης του γάμου, ενώ για πρώτη φορά υπάρχει μέριμνα για τον/την σύντροφο σε ελεύθερη ένωση. Το νομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης που εγκρίθηκε από το πρόσφατο Υπουργικό Συμβούλιο, σύντομα θα τεθεί σε διαβούλευση και αναμένεται να κάνει το Κληρονομικό Δίκαιο πιο λειτουργικό για τους πολίτες και τους νομικούς επαγγελματίες, πιο σύγχρονο και πιο δίκαιο».

Νέο Κληρονομικό Δίκαιο 80 χρόνια μετά: Οι αλλαγές

Με τις νέες διατάξεις επέρχονται σημαντικές αλλαγές μετά από 8 δεκαετίες, οπότε και καθιερώθηκε το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Ειδικότερα, από τα σημερινά 326 άρθρα, θα παραμείνουν σε ισχύ 163, θα καταργηθούν 28 άρθρα και θα προστεθούν άλλα 17, ενώ σε 135 προβλέπεται ριζική τροποποίηση. Τι προβλέπεται:

* Κληρονομικές συμβάσεις: Μια νέα δυνατότητα

Για πρώτη φορά εισάγεται η δυνατότητα σύναψης κληρονομικών συμβάσεων, με τις οποίες θα μπορούν να συνάπτουν εν ζωή διαθέτης και  οι μελλοντικοί κληρονόμοι. Μεταξύ άλλων:

– Οι κληρονόμοι θα μπορούν να παραιτούνται από μελλοντικές αξιώσεις με αντάλλαγμα.

– Θα είναι εφικτός ο συμψηφισμός παροχών που έγιναν σε παιδιά ή συγγενείς πριν από τον θάνατο.

– Θα μπορούν να συμφωνούνται ανταλλάγματα φροντίδας ή οικονομικής ενίσχυσης.

– Ο επιζών σύζυγος θα μπορεί να μεταβιβάζει το μερίδιό του στα παιδιά, λαμβάνοντας ισόβιο εισόδημα ο/η σύζυγος που θα παραμείνει εν ζωή.

Οι συμβάσεις θα συντάσσονται ενώπιον συμβολαιογράφου και θα δεσμεύουν όλα τα μέρη.

* Χρέη αποβιώσαντος: Προστασία κληρονόμων

Ένα από τα σημαντικότερα σημεία του νομοσχεδίου είναι η νέα αντιμετώπιση των χρεών του θανόντος. Προβλέπεται ότι:

– Οι κληρονόμοι δεν θα επωμίζονται τα χρέη του αποβιόσαντος.  

– Τα χρέη θα αποπληρώνονται   από την κληρονομική περιουσία.

– Θα μπορεί να εκποιείται ένα μόνο ακίνητο για κάλυψη οφειλών, εφόσον επαρκεί.

– Ενισχύεται το σύστημα δικαστικής εκκαθάρισης ώστε να αποφεύγονται μαζικές αποποιήσεις.

* Αλλαγές στη νόμιμη μοίρα

Το σχέδιο νόμου προβλέπει:

– Αύξηση της νόμιμης μοίρας της επιζώντος συζύγου από 25% σε 33,3%.

– Το υπόλοιπο 66,6% θα κατανέμεται στα παιδιά.

Εάν κάποιο πρόσωπο παραλειφθεί από τη διαθήκη, θα δικαιούται χρηματική αποζημίωση και όχι ποσοστό επί ακινήτου, ώστε να αποφεύγεται ο κατακερματισμός των περιουσιών.

* Το νέο καθεστώς διαθηκών

Από τις πιο εντυπωσιακές αλλαγές είναι αυτές που αφορούν τις διαθήκες:

– Εισάγεται ψηφιακή διαθήκη.

– Η έλλειψη ημερομηνίας σε ιδιόγραφη διαθήκη δεν θα την καθιστά αυτομάτως άκυρη.

– Απαγορεύεται η μεταβίβαση περιουσίας σε προσωπικό γηροκομείων/θεραπευτηρίων μέσω ιδιόγραφης διαθήκης.

– Άτομα με σοβαρή αναπηρία λόγου θα μπορούν να συντάσσουν δημόσια διαθήκη με τεχνολογικά μέσα.

– Δημόσια και μυστική διαθήκη θα απαιτούν δύο μάρτυρες.

– Η ιδιόγραφη διαθήκη θα αποκτά ισχύ μετά από δικαστική διαδικασία, εκτός αν όλοι οι κληρονόμοι είναι συγγενείς ή περάσουν δύο έτη από τον θάνατο μέχρι τη δημοσίευση.

* Κληρονομική ανικανότητα και αποκλήρωση

Επαναφέρεται η αυτοδίκαιη ανικανότητα για πρόσωπα που έχουν καταδικαστεί για σοβαρά αδικήματα σε βάρος του διαθέτη, ενώ παράλληλα διευρύνεται ο κατάλογος των πράξεων που θα μπορούν να οδηγήσουν σε αναξιότητα ή αποκλήρωση.

Τα παραδείγματα των νέων ρυθμίσεων

Ενδεικτικά των αλλαγών που θα φέρει στην καθημερινότητα των πολιτών, αλλά και στις διευκολύνσεις για τις αρμόδιες Αρχές είναι μερικά παραδείγματα, που δίνουν απαντήσεις στις επερχόμενες νέες διατάξεις, όπως παρουσιάζονται στην εφημερίδα «Πρώτο Θέμα». Μεταξύ αυτών, αναφέρεται χαρακτηριστικά:

Κληρονομούνται τα χρέη του αποβιώσαντα συγγενούς;

Ο Κ. απεβίωσε χωρίς να έχει συντάξει διαθήκη, έχοντας πλησιέστερο συγγενή τον γιο του Α. Κατά τον χρόνο του θανάτου του ο Κ. είχε μόνο χρέη. Ωστόσο, ο Α. παρέλειψε να αποποιηθεί εμπρόθεσμα την κληρονομία του Κ. Το ερώτημα που τίθεται στην περίπτωση αυτή είναι αν κινδυνεύει η ατομική του περιουσία από τους δανειστές του Κ.

Κατά το ισχύον δίκαιο, ναι, ο κληρονόμος που αποδέχθηκε την κληρονομιά ευθύνεται για τις υποχρεώσεις της και με την ατομική του περιουσία, η οποία είναι υπέγγυα στους κληρονομικούς δανειστές (ΑΚ 1901).

Κατά το προτεινόμενο νομοσχέδιο, όχι, καθώς μεταρρυθμίζεται η ευθύνη του κληρονόμου για τα χρέη της κληρονομιάς. Πλέον, ο κληρονόμος δεν θα ευθύνεται με την ατομική του περιουσία για τα χρέη της κληρονομιάς. Αυτή δεν θα είναι υπέγγυα στους δανειστές του κληρονομουμένου (νέα ΑΚ 1892).

Τι γίνεται με τις κατασχέσεις;

Ο Κ. απεβίωσε χωρίς να συντάξει διαθήκη, έχοντας πλησιέστερο συγγενή τον γιο του Α. Κατά τον χρόνο του θανάτου του ο Κ. είχε ένα διαμέρισμα αξίας 100.000 ευρώ και ένα χρέος στην Εφορία ύψους 100.000 ευρώ. Αν ο Α. αποδεχθεί την κληρονομία του Κ., η Εφορία μπορεί να επιβάλει κατάσχεση σε δικό του διαμέρισμα;

Κατά το ισχύον δίκαιο, ναι, καθώς ο κληρονόμος ευθύνεται για τις υποχρεώσεις κληρονομιάς και με την ατομική του περιουσία (ΑΚ 1901), η Εφορία μπορεί να επιβάλει κατάσχεση τόσο στο κληρονομιαίο διαμέρισμα όσο και στο διαμέρισμα που ανήκει στην ατομική περιουσία του κληρονόμου Α.

Κατά το προτεινόμενο νομοσχέδιο, ο κληρονόμος ευθύνεται έναντι των κληρονομικών δανειστών μόνο με την κληρονομιά, χωρίς να είναι υπέγγυα η ατομική του περιουσία για την ικανοποίησή τους (νέα ΑΚ 1892). Συνεπώς, η Εφορία μπορεί να επιβάλει κατάσχεση μόνο στο διαμέρισμα που κληρονόμησε ο Α. από τον Κ. και όχι στο διαμέρισμα που ανήκει στην ατομική περιουσία του Α.

Είναι έγκυρες οι ιδιόγραφες διαθήκες;

Ο Κ. συνέταξε νομότυπα ιδιόγραφη διαθήκη, με την οποία εγκατέστησε μοναδικό κληρονόμο του τον αδελφό του Α. Κατά τον χρόνο του θανάτου του Κ. ζούσε ο γιος του Γ. Είναι έγκυρη από άποψη περιεχομένου η ιδιόγραφη διαθήκη του Κ.;

Κατά το ισχύον δίκαιο, επειδή με τη διαθήκη δεν καταλείφθηκε οποιοδήποτε περιουσιακό στοιχείο στον γιο Γ., ο οποίος είναι νόμιμος μεριδιούχος, η διαθήκη είναι άκυρη κατά το ποσοστό της νόμιμης μοίρας που ανέρχεται στο ½ της κληρονομιάς, καθώς ως προς το ποσοστό αυτό ο Γ. είναι κληρονόμος (ΑΚ 1825).

Κατά το προτεινόμενο νομοσχέδιο, επειδή με την ιδιόγραφη διαθήκη εγκαταστάθηκε μοναδικός κληρονόμος πρόσωπο το οποίο δεν καλείται στην πρώτη τάξη της εξ αδιαθέτου διαδοχής, δηλαδή ο αδελφός Α., η ιδιόγραφη διαθήκη του Κ. δεν αναπτύσσει έννομα αποτελέσματα αν προηγουμένως δεν κηρυχθεί κύρια με απόφαση του δικαστηρίου (νέα ΑΚ 1763). Ωστόσο, εφόσον κηρυχθεί κύρια, η ιδιόγραφη διαθήκη του Κ. θα είναι έγκυρη από άποψη περιεχομένου, ενώ ο γιος Γ. θα έχει απλώς ενοχική αξίωση κατά του εγκατάστατου κληρονόμου Α. να του καταβάλει σε χρήμα το ποσοστό που αντιστοιχεί στη νόμιμη μοίρα του (νέα ΑΚ 1820).

Πώς περιέρχεται η περιουσία των άκληρων στη σύντροφο χωρίς γάμο

Ο Κ., άγαμος και άτεκνος, ο οποίος συζούσε με την Α. εδώ και 10 χρόνια, πεθαίνει αιφνίδια σε αυτοκινητικό δυστύχημα, χωρίς να έχει συντάξει διαθήκη. Κατά τον χρόνο θανάτου του δεν ζει κανένας από τους συγγενείς που θα καλούνταν εκ του νόμου στην κληρονομική του διαδοχή (κατιόντες, γονείς, αδέλφια, ανίψια, μικρανίψια, παππούδες, γιαγιάδες, θείες/θείοι και πρώτα ξαδέλφια). Πώς κληρονομείται ο Κ.;

Κατά το ισχύον δίκαιο, η κληρονομία του Κ. περιέρχεται στο Δημόσιο (ΑΚ 1824). Κατά το προτεινόμενο σχέδιο, η Α. μπορεί, εντός προθεσμίας 4 μηνών αφού πληροφορηθεί τον θάνατο του Κ. και το ότι δεν υπάρχουν συγγενείς του που καλούνται στην κληρονομική του διαδοχή, να υποβάλει αίτηση στο δικαστήριο προκειμένου να περιέλθει σε εκείνη η κληρονομιά (νέα ΑΚ 1817 παρ. 3, 1818).Εφόσον το δικαστήριο πειστεί ότι πράγματι η Α. συζούσε με τον Κ. σε ελεύθερη ένωση για χρονικό διάστημα άνω των 3 ετών πριν από τον θάνατό του, δέχεται την αίτηση και η Α. καθίσταται μοναδική κληρονόμος του Κ. αναδρομικά (ήδη από τον χρόνο του θανάτου του Κ.). Αν η αίτηση της Α. απορριφθεί, η κληρονομιά περιέρχεται στο Δημόσιο.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr