Παρέμβαση Χριστόφορου Λινού: «Ο νέος Δικαστικός Χάρτης υπήρξε ένα ωφέλιμο σοκ για το Πρωτοδικείο Αθηνών»

Αξιότιμοι κύριοι Υπουργοί, κύριοι Υφυπουργοί, κύριοι Βουλευτές, κύριε Πρόεδρε του Συμβουλίου της Επικρατείας, κυρία Πρόεδρε του Αρείου Πάγου, κύριε Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, κύριε Γενικέ Επίτροπε της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο, κυρία Πρόεδρε του Αρείου Πάγου ε.τ., κύριε Γενικέ Γραμματέα, κύριε Πρόεδρε του Δ.Σ.Α. και της Ολομέλειας των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος, κύριοι Πρόεδροι των Δικηγορικών Συλλόγων, κυρίες και κύριοι.

Όταν το Μάιο του 2024, δηλαδή πριν ακριβώς ενάμιση χρόνο, ψηφιζόταν ο νόμος 5108 για την ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας και την αναδιάρθρωση του Δικαστικού μας Χάρτη, δύσκολα και με κάποια επιφυλακτικότητα οφείλω να ομολογήσω μπορούσε κανείς να εκτιμήσει με σιγουριά τη συμβολή των ρυθμίσεων του νόμου αυτού στη λειτουργία και την απόδοση του Πρωτοδικείου Αθηνών, το οποίο, ως το μεγαλύτερο Δικαστήριο της Χώρας και ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, διαδραμάτιζε ανέκαθεν κομβικό ρόλο στην απονομή της ελληνικής πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης. Και η δυσκολία αυτή ενέκειτο τόσο στον ρηξικέλευθο χαρακτήρα των σχετικών προβλέψεων του νόμου όσο και κυρίως στο γεγονός ότι όταν γίνεται μια οποιαδήποτε μεγάλη μεταρρύθμιση και μάλιστα στο χώρο της Δικαιοσύνης, για να μπορέσει κανείς να εξαγάγει ασφαλή και στέρεα συμπεράσματα για την επιτυχία της ή μη θα πρέπει καταρχήν να αφήσει να περάσει ένα ικανό χρονικό διάστημα. Παρόλα ταύτα, σήμερα, 14 μήνες μετά την έναρξη ισχύος του Χάρτη, νομίζω ότι είμαστε σε θέση να προβούμε σε ορισμένες πρώτες διαπιστώσεις για τις επιπτώσεις της εφαρμογής του στο Πρωτοδικείο, (διαπιστώσεις) που δεν αποτελούν το προϊόν αυθαίρετων υποκειμενικών κρίσεων, αλλά στηρίζονται σε μετρήσιμα στοιχεία και αντικειμενικά δεδομένα.

Καταρχάς και για να μπορέσει να κατανοήσει κανείς το ευρύτερο πλαίσιο των αλλαγών που το Πρωτοδικείο Αθηνών κλήθηκε να ενσωματώσει τους μήνες αυτούς, επιτρέψτε μου να σας δώσω κάποια σύντομα στατιστικά στοιχεία από τα οποία προκύπτει πως ήταν η εικόνα του Πρωτοδικείου πριν το Δικαστικό Χάρτη και πως είναι τώρα:

Πριν τις 16.9.2024, δηλαδή πριν την έναρξη του Δικαστικού Χάρτη, η δύναμη του Πρωτοδικείου είχε ως εξής:

400 Δικαστές που δίκαζαν τα πάντα, πολιτικές και ποινικές υποθέσεις ταυτοχρόνως, 450 Δικαστικοί Υπάλληλοι και μία κεντρική έδρα στην πρώην Σχολή Ευελπίδων.

Ήδη, μετά τις 16.9.2024, η κατάσταση του Πρωτοδικείου έχει διαμορφωθεί ως εξής:

740 Δικαστές, από τους οποίους 520 είναι πολιτικοί δικαστές αποκλειστικής απασχόλησης στη μεγάλη τους πλειοψηφία και 220 ποινικοί δικαστές όλοι τους αποκλειστικής απασχόλησης, 794 δικαστικοί υπάλληλοι, δύο κεντρικές έδρες και συγκεκριμένα μία στην πρώην Σχολή Ευελπίδων, όπου δικάζεται το σύνολο των ποινικών υποθέσεων, αλλά και μέρος των πολιτικών υποθέσεων, και μία έδρα στο συγκρότημα της οδού Λουκάρεως. Παράλληλα, το Πρωτοδικείο Αθηνών διατηρεί και πέντε Περιφερειακές Έδρες, σε Περιστέρι, Μαρούσι, Κορωπί, και προσωρινά έως τις 16.9.2026, οπότε αναμένεται να ισχύσει η νέα διευρυμένη εδαφική αρμοδιότητα του Πρωτοδικείου Πειραιά, άλλες δύο Περιφερειακές Έδρες σε Καλλιθέα και Ελευσίνα.

Όπως αντιλαμβάνεστε, τα μεγέθη είναι εντυπωσιακά, οπότε ανακύπτει ευλόγως το ερώτημα: Στη μικρή ακόμη διάρκεια ισχύος του νέου Δικαστικού Χάρτη, έχουν τα μεγέθη αυτά επιδράσει στη λειτουργία του Πρωτοδικείου και εάν ναι είναι θετική η επίδρασή τους;

Η απάντηση πιστεύω ότι είναι καταφατική και στα δύο ερωτήματα και προκύπτει αφενός μεν και κυρίως από τον ρυθμό εκκαθάρισης των υποθέσεων που εισάγονται στο Πρωτοδικείο και τον εκτιμώμενο χρόνο έκδοσης των αποφάσεων, αφετέρου δε από το χρόνο προσδιορισμού των υποθέσεων στα διάφορα πινάκια του Δικαστηρίου.

Και εξηγούμαι:

Ρυθμός εκκαθάρισης. Τί ακριβώς είναι αυτός ο ρυθμός? Είναι η σχέση ή ορθότερα με όρους μαθηματικών ο λόγος που υφίσταται μεταξύ του αριθμού των πάσης φύσεως ένδικων βοηθημάτων και μέσων που κατατίθενται στη Πρωτοδικείο και του αριθμού των υποθέσεων που επιλύονται με οριστική απόφαση. Τον λόγο αυτό τον ελέγχουμε να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ανά τρίμηνο. Επί σειρά λοιπόν ετών ή και δεκαετιών θα τολμούσα να πω, η σχέση αυτή ήταν αρνητική. Δηλαδή αν υποθέσουμε ότι σε ένα δικαστικό έτος κατατίθενται 100 δικόγραφα, από αυτά εκκαθαρίζονταν μόλις τα 80. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργείται κάθε έτος, ας μου επιτραπεί η έκφραση, ένα stock το οποίο λειτουργούσε κάθε έτος προσθετικά. Πάμε να δούμε λοιπόν πως επέδρασε στον ρυθμό αυτό ο νέος Δικαστικός Χάρτης. Ενώ στο δεύτερο τρίμηνο του 2024 (δηλαδή προ της ενάρξεως του Δικαστικού Χάρτη) το ποσοστό εκκαθάρισης ανερχόταν στο χαμηλό 87,5% (εισερχόμενες υποθέσεις: 25.529/εξερχόμενες υποθέσεις: 22.340, δηλ. οι εισερχόμενες υποθέσεις ήταν περισσότερες από εκείνες στις οποίες εκδόθηκε οριστική απόφαση), το αντίστοιχο ποσοστό από το πρώτο τρίμηνο του 2025 και σταθερά έως σήμερα (δηλαδή στη διάρκεια πια του Δικαστικού Χάρτη) είναι μονίμως θετικό, αφού το πρώτο τρίμηνο του 2025 ανήλθε σε 116% (εισερχόμενες υποθέσεις: 42.987/εξερχόμενες υποθέσεις: 49.851), το δεύτερο τρίμηνο του 2025 ανήλθε σε 111% (εισερχόμενες υποθέσεις: 43.740/εξερχόμενες υποθέσεις: 48.535) και το τρίτο τρίμηνο του 2025, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία που έχουμε, ανήλθε σε 110% (εισερχόμενες υποθέσεις: 25.857/εξερχόμενες υποθέσεις: 28.455). Με άλλα λόγια φαίνεται ότι στη διάρκεια του νέου Δικαστικού Χάρτη οι όροι έχουν πλέον αντιστραφεί και οι υποθέσεις επί των οποίων εκδίδονται οριστικές αποφάσεις είναι περισσότερες από τις εισερχόμενες υποθέσεις, κάτι που σημαίνει ότι πλέον το Πρωτοδικείο όχι μόνον εκκαθαρίζει τον εισερχόμενο φόρτο του, αλλά είναι και σε θέση να αποσυμφορεί και την παλαιότερη εκκρεμότητά του. Βεβαίως, η βελτίωση του ρυθμού εκκαθάρισης του Δικαστηρίου οδηγεί ταυτοχρόνως και σε βελτίωση ενός άλλου ποιοτικού δείκτη. Αναφέρομαι στον συνολικό εκτιμώμενο χρόνο που απαιτείται για την έκδοση οριστικής απόφασης στη διάρκεια ενός εννεαμήνου, χρόνος ο οποίος στους εννέα πρώτους μήνες ισχύος του Δικαστικού Χάρτη ανήλθε κατά μέσο όρο σε 513 ημέρες, όταν το εννεάμηνο πριν την έναρξη του Δικαστικού Χάρτη ανερχόταν σε περίπου 1.422 ημέρες. Στο σημείο αυτό επιτρέψτε μου να επισημάνω σε σχέση με την αξιοπιστία των στατιστικών στοιχείων που σας ανέφερα ότι αυτά δεν μπορούν να αμφισβητηθούν, καθώς εξάγονται μέσω του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης (ΟΣΔΥΠΠ) από τον ανάδοχο του έργου και ακολούθως αποστέλλονται από το Τμήμα Πληροφορικής του Πρωτοδικείου στο Αυτοτελές Τμήμα Συλλογής και Επεξεργασίας Δικαστικών Στατιστικών Στοιχείων του Υπουργείου Δικαιοσύνης, το οποίο συνεργάζεται τόσο με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την κατάρτιση του Πίνακα αποτελεσμάτων της Δικαιοσύνης (Justice Scoreboard) όσο και με την επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της Δικαιοσύνης (Cepej), ενώ τόσο ο δείκτης του ρυθμού εκκαθάρισης όσο και ο δείκτης του εκτιμώμενου χρόνου έκδοσης αποφάσεων είναι δείκτες που η ίδια η Cepej χρησιμοποιεί.

Είδαμε λοιπόν το θετικό αποτύπωμα του Δικαστικού Χάρτη στο ρυθμό εκκαθάρισης των υποθέσεων του Πρωτοδικείου. Ας δούμε τώρα και την επίδραση του Χάρτη στο χρόνο προσδιορισμού των υποθέσεων στα πινάκια του Δικαστηρίου.

Πού υστερούσαμε στον τομέα αυτόν στο Πρωτοδικείο πριν την έναρξη του Δικαστικού Χάρτη? Προεχόντως, στις υποθέσεις του Μονομελούς Ενοχικού και Εμπορικού Δικαίου, στις οποίες οι σχετικές υποθέσεις, αφού παρέρχονταν οι προθεσμίες του ΚΠολΔ για κατάθεση των προτάσεων και των προσθηκών – αντικρούσεων, αυτές παρέμεναν απροσδιόριστες για περισσότερα από 3 έτη. 

Τώρα, με τη σημαντική αύξηση του αριθμού των υπηρετούντων δικαστών, τον οποίο ανέφερα προηγουμένως, δόθηκε στη Διοίκηση του Πρωτοδικείου η δυνατότητα να αυξήσει θεαματικά τον αριθμό των συναδέλφων μου που στελεχώνουν το ενιαίο Τμήμα Εμπορικού – Ενοχικού Δικαίου. Συγκεκριμένα, από 94 δικαστές που υπηρετούσαν πέρυσι στο εν λόγω τμήμα, φέτος οι υπηρετούντες δικαστές ανέρχονται σε 164. Γιατί έγινε αυτό? Προκειμένου οι συγκεκριμένοι συνάδελφοι να υποστηρίξουν το άνοιγμα των 14 νέων πινακίων που μόλις πρόσφατα ανακοινώθηκε και στα οποία, μαζί με τα υπόλοιπα 14 υφιστάμενα σχετικά πινάκια (σύνολο 28 πινάκια) έχουν ήδη ξεκινήσει από την προηγούμενη εβδομάδα να εκδικάζονται οι 15.000 περίπου απροσδιόριστες τέτοιες αγωγές, εκδίκαση που κατά το πλείστον θα έχει ολοκληρωθεί το επόμενο δικαστικό έτος. 

Επίσης, στα πινάκια των αυτοκινήτων και των μισθώσεων στα οποία μπορεί μεν ο χρόνος προσδιορισμού να είναι συντομότερος, διαπιστώνοντας ότι άρχισαν να εμφανίζονται καθυστερήσεις, πρόσφατα άνοιξε ένα νέο πινάκιο αυτοκινήτων (ΖΕ), όπου δίνονται δικάσιμοι για το Νοέμβριο του 2026 και ένα νέο πινάκιο μισθωτικών αγωγών (Τ2), όπου δίνονται δικάσιμοι για τον Φεβρουάριο του 2026.

Ακόμη, δικάσιμοι προσωρινών διαταγών δίνονται μετά από 3 έως 4 ημέρες όταν πριν το Δικαστικό Χάρτη απαιτούνταν έως και 20 ημέρες.

Βεβαίως, για να μην ωραιοποιούμε καταστάσεις, προβλήματα με καθυστερημένο προσδιορισμό εξακολουθούν και σήμερα να υφίστανται -αναφέρομαι ενδεικτικά στις εφέσεις μονομελούς οι οποίες προσδιορίζονται τον Μάρτιο του 2028 και φυσικά στις πολύπαθες ανακοπές όπου, χωρίς ευθύνη του Πρωτοδικείου και λόγω των χιλιάδων επισπευδόμενων πλειστηριασμών, στα τρία υφιστάμενα πινάκια δίνεται δικάσιμος για τον Απρίλιο του 2037, κατάσταση που ωστόσο αναμένεται να βελτιωθεί σύντομα με την έναρξη, από το νέο έτος, της πλατφόρμας επαναπροσδιορισμού των ανακοπών, κατά τα πρότυπα της πλατφόρμας που εφαρμόστηκε με επιτυχία στις υποθέσεις των υπερχρεωμένων νοικοκυριών. 

Πάντως και σε κάθε περίπτωση, το συμπέρασμα είναι ότι μετά την έναρξη του νέου Δικαστικού Χάρτη η Διοίκηση του Πρωτοδικείου έχει πλέον τη δυνατότητα να κάνει αρκετά καλύτερη κατανομή του αυξημένου αριθμού των υπηρετούντων δικαστών και να ενισχύει τμήματα και πινάκια που εμφανίζουν πρόβλημα. Με άλλα λόγια, με το νέο Δικαστικό Χάρτη έπαψε να ισχύει η μεγάλη ανορθογραφία που επί δεκαετίες ίσχυε και ήθελε το Πρωτοδικείο Αθηνών να διαχειρίζεται το ήμισυ σχεδόν της πρωτοβάθμιας δικαστικής ύλης πανελληνίως όχι όπως θα αναμενόταν με το 50% των δικαστών α΄ βαθμού, αλλά μόλις με το 35% αυτών.

Τέλος, την επίδραση που είχε ο νέος Δικαστικός Χάρτης στη λειτουργία του Πρωτοδικείου Αθηνών τη βλέπουμε και στο κτιριολογικό πρόγραμμα που βρίσκεται σε εξέλιξη και για το οποίο πριν μερικές ημέρες είχε διοργανωθεί σχετική εκδήλωση στην αίθουσα που βρισκόμαστε σήμερα. Εν τάχει λοιπόν να αναφέρουμε ότι για να αρχίσει ο Δικαστικός Χάρτης να εφαρμόζεται ήταν απαραίτητη η βελτίωση και αποκατάσταση των υπαρχουσών δομών μας, αλλά και η εξεύρεση νέων χώρων. Πιο συγκεκριμένα, πέρυσι το Σεπτέμβριο προβήκαμε σε διαχωρισμό του Πρωτοδικείου σε δύο αυτοτελή Τμήματα. Ένα Ποινικό και ένα Πολιτικό. Η ιδέα ήταν καθένα από τα τμήματα αυτά να λειτουργεί σε διαφορετικό σημείο. Το μεν Ποινικό Τμήμα στην πρώην Σχολή Ευελπίδων, το δε Πολιτικό Τμήμα στο συγκρότημα της οδού Λουκάρεως. Μεταφέραμε λοιπόν τα Μικτά Ορκωτά Δικαστήρια από την οδό Λουκάρεως, όπου επί χρόνια συνεδρίαζαν, στην πρώην Σχολή Ευελπίδων. Οπότε χρειάστηκε και έγινε η αποκατάσταση δύο μεγάλων αιθουσών στην Ευελπίδων προκειμένου να μπορούν να λειτουργήσουν ως ποινικά ακροατήρια. Να επισημάνω στο σημείο αυτό ότι την τρέχουσα περίοδο στην πρώην Σχολή Ευελπίδων λειτουργούν και 6 Τριμελή Πλημμελειοδικεία, όπως και 19 Μονομελή Πλημμελειοδικεία. Παράλληλα, πέντε κτίρια της πρώην Σχολής Ευελπίδων αποκαταστάθηκαν εξωτερικά, ενώ μόλις πρόσφατα αποκαταστάθηκε και ο περιβάλλων χώρος του Δικαστηρίου, ο οποίος από το 1984, οπότε μεταφέρθηκε το Πρωτοδικείο στην Ευελπίδων, είχε πραγματικά αφεθεί στην τύχη του. Αντίστοιχα, στις εγκαταστάσεις μας στην οδό Λουκάρεως ξεκινήσαμε και εκεί τον ευπρεπισμό των κτιρίων και του περιβάλλοντος χώρου, ενώ ήδη σε τμήμα του μεγάλου ανεκμετάλλευτου εκεί υπογείου έχουν αρχίσει εργασίες διαμόρφωσης περίπου 1.300 τ.μ. προκειμένου να στεγαστούν αρχεία του Δικαστηρίου. 

Πάντως, ο στόχος είναι στο εγγύς μέλλον όλες οι πολιτικές διαδικασίες να μεταφερθούν στις εγκαταστάσεις μας στην οδό Λουκάρεως, κάτι που θα επιτευχθεί με την ανέγερση ενός επιπλέον ορόφου πάνω από την υπάρχουσα κατασκευή.

Επιπλέον, προκειμένου οι Περιφερειακές μας Έδρες να είναι σε θέση να υποδεχθούν από το επόμενο δικαστικό έτος ύλη μονομελούς πρωτοδικείου, καταβάλλονται προσπάθειες να εντοπιστούν κατάλληλα κτίρια. Πρόσφατα, όπως γνωρίζετε, εγκαινιάστηκε το νέο εξαώροφο κτίριο της Π.Ε. Περιστερίου, εργασίες βελτίωσης των υποδομών βρίσκονται σε εξέλιξη στην Περιφερειακή Έδρα Κορωπίου, ενώ σύντομα αναμένεται να αντιμετωπιστεί και το πρόβλημα στέγασης της Περιφερειακής Έδρας Αμαρουσίου.

Συμπερασματικά και για να μην σας κουράζω περισσότερο, μπορούμε να πούμε, με αρκετή ασφάλεια νομίζω, ότι ο νέος Δικαστικός Χάρτης επέδρασε και εξακολουθεί να επιδρά θετικά στη λειτουργία και την αποδοτικότητα του Πρωτοδικείου Αθηνών, καθώς, όπως είδαμε, χάρις σε αυτόν ή έστω με αφορμή αυτόν, ο ρυθμός εκκαθάρισης των υποθέσεων του Δικαστηρίου έγινε σταθερά πλεονασματικός -από ελλειμματικός που ήταν επί σειρά ετών- μειώθηκε ο δείκτης του χρόνου έκδοσης αποφάσεων, αλλά και έγιναν σημαντικές παρεμβάσεις στις κτιριακές υποδομές μας. Φυσικά, είναι γεγονός ότι μένουν αρκετά να γίνουν ακόμα, τη στιγμή μάλιστα που ο νέος Δικαστικός Χάρτης θα υλοποιηθεί πλήρως στην Αττική από το επόμενο Δικαστικό Έτος, όταν και οι περιφερειακές έδρες αποκτήσουν πλήρη αρμοδιότητα, αλλά και το Πρωτοδικείο Πειραιά θα αυξήσει, κατά πολύ, τη χωρική του αρμοδιότητα. Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται απαραίτητη η ενίσχυση του Πρωτοδικείου Αθηνών με τον απαραίτητο αριθμό δικαστικών υπαλλήλων, προκειμένου να στελεχώσουν επαρκώς όλα τα τμήματα αυτού, αλλά και να μπορέσουν να συνδράμουν αποτελεσματικά το έργο των δικαστών. Σε κάθε περίπτωση, όμως, πιστεύω πως θα πρέπει καλόπιστα να παραδεχθούμε ότι ο νέος Δικαστικός Χάρτης ήταν μάλλον ένα ωφέλιμο σοκ που έπρεπε όλοι μας να υποστούμε προκειμένου να αρχίσει να αλλάζει κάτι ριζικά στο Πρωτοδικείο, το οποίο, ας μην ξεχνάμε, επί δεκαετίες βρισκόταν σε στάσιμη κατάσταση χωρίς να καταλείπονταν στις Διοικήσεις του σοβαρές δυνατότητες παρεμβάσεων.

Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας!