ΣτΕ: Φρένο στις «εξπρές» κατεδαφίσεις παλαιών κτισμάτων σε παραδοσιακούς οικισμούς – Η απόφαση 2335/2025

Σε μια απόφαση-σταθμό για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς προχώρησε το Συμβούλιο της Επικρατείας (Τμήμα Ε’), θέτοντας αυστηρά όρια στις διαδικασίες κατεδάφισης κτιρίων που χαρακτηρίζονται ως ετοιμόρροπα εντός προστατευόμενων οικισμών.

Με την υπ’ αριθμ. 2335/2025 απόφασή του, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο ακύρωσε έκθεση αυτοψίας της αρμόδιας τριμελούς επιτροπής, η οποία έκρινε ως «επικινδύνως ετοιμόρροπο» κτίσμα στον παραδοσιακό οικισμό του Αγίου Πέτρου Αρκαδίας, κρίνοντας ότι η διαδικασία που ακολουθήθηκε ήταν νομικά πλημμελής και η αιτιολογία ανεπαρκής.

Το δικαστήριο, υπό την προεδρία του Θ. Αραβάνη και με εισήγηση της Αν. Σπανού, αποσαφήνισε αρχικά τη διαφορά μεταξύ μιας «κοινώς ετοιμόρροπης» και μιας «επικινδύνως ετοιμόρροπης» οικοδομής. Στην πρώτη περίπτωση, η πολεοδομία οφείλει να υποδείξει μέτρα επισκευής και αποτροπής του κινδύνου. Στη δεύτερη, όμως, η οποία κρίθηκε και στην παρούσα υπόθεση, ο νόμος προβλέπει την άμεση κατεδάφιση του κτιρίου εντός τριών ημερών, χωρίς καν τη δυνατότητα υποβολής ενστάσεων αν η απόφαση της Επιτροπής είναι ομόφωνη. Λόγω ακριβώς αυτών των μη αναστρέψιμων συνεπειών, το ΣτΕ υπογραμμίζει ότι η σχετική έκθεση πρέπει να διαθέτει εξαιρετικά ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία.

Το ειδικό καθεστώς των παραδοσιακών οικισμών

Το κρίσιμο σημείο της απόφασης αφορά τη σύγκρουση των διατάξεων περί επικινδύνων κτιρίων με το δίκαιο προστασίας των παραδοσιακών οικισμών. Το ΣτΕ έκρινε ότι οι εγγυήσεις προστασίας που διέπουν οικισμούς όπως ο Άγιος Πέτρος Κυνουρίας υπερισχύουν των τυπικών διαδικασιών κατεδάφισης. Προκειμένου να μην καταστεί «γράμμα κενό» η προστασία της φυσιογνωμίας ενός τόπου μέσω της σταδιακής αφαίρεσης κτισμάτων, καμία κατεδάφιση δεν επιτρέπεται χωρίς την προηγούμενη έγκριση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής.

Σύμφωνα με το σκεπτικό, το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής δεν μπορεί να λειτουργεί ως απλός «διεκπεραιωτής» των αποφάσεων της Πολεοδομίας. Οφείλει να προβαίνει σε μια αυτοτελή αξιολόγηση του κτιρίου από μορφολογική, αρχιτεκτονική και ιστορική άποψη, εξετάζοντας κατά προτεραιότητα αν η επικινδυνότητα μπορεί να αρθεί με τεχνικά μέσα που θα επιτρέψουν τη διατήρηση του κτίσματος.

Το χρονικό της υπόθεσης στον Άγιο Πέτρο

Στην επίδικη περίπτωση, το κτίριο φέρεται να έχει κατασκευαστεί προ του 1923, με προσθήκες προ του 1955, γεγονός που το εντάσσει αυτομάτως σε καθεστώς αυξημένης προστασίας. Το Δικαστήριο διαπίστωσε δύο σημαντικά σφάλματα στη διοικητική διαδικασία:

1. Χρονική ανακολουθία: Η γνωμοδότηση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Π.Ε. Αρκαδίας εκδόθηκε εκ των υστέρων, δηλαδή μετά τη σύνταξη της έκθεσης επικινδύνου, ενώ ο νόμος απαιτεί να προηγείται ώστε να ληφθεί υποχρεωτικά υπόψη.

2. Έλλειψη αιτιολογίας: Η γνωμοδότηση περιοριζόταν στο να υιοθετήσει τα τεχνικά ευρήματα της επιτροπής κατεδάφισης, χωρίς να περιλαμβάνει καμία δική της κρίση για την αισθητική ή ιστορική αξία του κτιρίου σε σχέση με τον παραδοσιακό ιστό του χωριού.

Κατόπιν αυτών, το Συμβούλιο της Επικρατείας έκανε δεκτή την αίτηση ακυρώσεως, ακυρώνοντας την έκθεση αυτοψίας που οδηγούσε στην κατεδάφιση.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr