ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ – Βασίλης Ξ. Σπηλιωτόπουλος:  «Το βιβλίο “Λαθρεπιβάτης μιας ζωής” αποσκοπεί να προκαλέσει βαθύτερα ερωτήματα και προβληματισμούς»

– Το βιβλίο σας διατρέχει μια κρίσιμη και πυκνή περίοδο της ρωσικής ιστορίας, από το 1881 έως τη Ρωσική Επανάσταση. Πώς προσεγγίσατε την ιστορική έρευνα και τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε στην αποτύπωση πραγματικών γεγονότων μέσα από λογοτεχνική αφήγηση;

Το βιβλίο είναι αποτέλεσμα πολυετούς και ενδελεχούς έρευνας που βασίστηκε σε πληθώρα πρωτογενών, όσο και δευτερογενών πηγών. Οφείλω να πω ότι η διαδρομή υπήρξε συναρπαστική, αν και οπωσδήποτε επίπονη. Αυτό που πιο πολύ με βασάνισε ήταν η προσπάθεια να αποδώσω την “ψυχή” και το “πνεύμα” της εποχής, πράγμα που νομίζω πως κατά κάποιο τρόπο πέτυχα, κυρίως αν λάβει κανείς υπόψιν πως μιλούμε για μια ιστορική εξέλιξη η οποία εκτείνεται σε ένα εύρος άνω των πενήντα ετών. Γιατί μπορεί το κύριο μέρος της αφήγησης να απλώνεται από το 1881 με τη δολοφονία του τσάρου Αλέξανδρου Β’ ως το 1918 με την επικράτηση των Μπολσεβίκων, όμως στην ουσία της παρακολουθεί την πορεία του επαναστατικού κινήματος στην Ρωσία από τουλάχιστον το 1825 και την εξέγερση των Δεκεμβριστών. Αλλά και η απόδοση των προσωπικοτήτων του βιβλίου απαίτησε μια βαθιά διεργασία, ώστε να φέρω στην επιφάνεια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Να τονίσω ότι στην αφήγηση κυριαρχεί η διαμάχη της κριτικής θεώρησης του αφηγητή, ο οποίος προέρχεται από τα έγκατα της ρωσικής ψυχής, αυτής των μουζίκων, και από την άλλη του αφεντικού και επιστήθιου φίλου του, ενός αριστοκράτη πρίγκηπα. Από αυτή την αντίρροπη σχέση θέλησα να παρουσιάσω τη βασική αντίθεση που διέτρεχε τη ρωσική κοινωνία της εποχής, κυρίως τις παλινδρομήσεις της ανθρώπινης διάνοιας που βρίσκεται αντιμέτωπη με θεμελιώδη διάψευση και κατάρρευση.

– Το μυθιστόρημά σας θίγει διαχρονικά θέματα, όπως η αλαζονεία της εξουσίας, ο ναρκισσισμός και οι κοινωνικές ανισότητες. Πιστεύετε ότι αυτές οι ανθρώπινες αδυναμίες παραμένουν κυρίαρχες σήμερα;

Αναμφίβολα! Άλλωστε η επιλογή της συγκεκριμένης περιόδου και του θέματος της αφήγησης έγινε κάτω από την πίεση που ασκεί πάνω μου η σημερινή πραγματικότητα. Όπως και τότε, νομίζω ότι δεν απέχω της αλήθειας αν πω ότι με καταλαμβάνει μια σφοδρή αίσθηση κορεσμού και αδιεξόδου στη σημερινή συγκυρία. Με μια δόση που ενδεχομένως χαρακτηριστεί υπερβολική, ωστόσο κατά τη γνώμη μου δεν είναι, το περιβόητο “Zeitgeist” παραπαίει στα όρια της ιστορικής του διάψευσης. Ίσως έφτασε ή πλησιάζει τέλος πάντων ο καιρός της κατάλυσης των βεβαιοτήτων μας, η ώρα που το συστημικό κενό θα μας ξημερώσει αναγκαστικά στο επερχόμενο. Νομίζω ότι αν κάτι θα έπρεπε ως γένος να διδαχτούμε από την ιστορία, είναι ότι αυτή ούτε αρέσκεται, πολύ περισσότερο δεν ανέχεται τις ανθρώπινες προκαταλήψεις και τα δεδομένα. Το βιβλίο μου είναι μια φωνή ενάντια στην προσήλωση στην οίηση και τον ναρκισσισμό, τα δυο στοιχεία που δηλητηριάζουν σε ακραίο βαθμό τη σκέψη και την συμπεριφορά των περισσοτέρων από εμάς οδηγώντας σε τραγικά αδιέξοδα.  Στην ουσία του το βιβλίο αποσκοπεί στο να προκαλέσει βαθύτερα ερωτήματα και προβληματισμούς, κυρίως αμφισβητήσεις. Εμπεριέχει συμβολισμούς, κατά τρόπο που χρειάζεται πολυεπίπεδη ανάγνωση, αλλά ταυτόχρονα αποδίδει την ιστορική εξέλιξη της προεπαναστατικής Ρωσίας και της Επανάστασης του 1917 με σαφή τρόπο.

 – Ο τίτλος «Λαθρεπιβάτης μιας ζωής» εμπεριέχει μια βαθιά υπαρξιακή αίσθηση. Νιώθετε πως αυτός ο χαρακτηρισμός συνοψίζει και τη δική σας εμπειρία απέναντι στη ζωή, ιδίως μέσα από τις προσωπικές σας μάχες με τον καρκίνο;

Πως μπορώ να αρνηθώ το αυτονόητο.  Η εμπειρία της μάχης με τον καρκίνο είναι ένα καθόλα υπαρξιακό ταρακούνημα. Απαιτεί την ανάκληση και ανασύνταξη των ψυχικών και σωματικών δυνάμεων του ανθρώπου· υπό μια έννοια ας μου επιτραπεί να πω πως πρόκειται για μια εξαιρετική εμπειρία διαμόρφωσης, κατά τρόπο που ο καρκινοπαθής πραγματοποιεί βήματα από το αποσπασματικό προς το όλον.  Είναι μια διαδρομή προς την ουσιαστική καλλιέργεια.  Ο τίτλος του μυθιστορήματος, το “Λαθρεπιβάτης μιας ζωής”, έχει πολλαπλές αναγνώσεις.  Για να μη μακρηγορήσω δύο από αυτές:

Καταρχάς η αφήγηση ενός ανθρώπου ο οποίος προσπάθησε να αντιπαρέλθει τα δεδομένα της κοινωνικής και οικονομικής του πραγματικότητας θέλοντας να προσεγγίσει το “Zeitgeist” μιας εποχής που ολοκλήρωνε τον κύκλο της· αλλά και μια αναφορά  στην λαθραία διαδρομή των περισσοτέρων από εμάς σε μια ζωή την οποία κατασπαταλούμε με ανόητες προκαταλήψεις, στη μηχανιστική ανάλωση της ζωτικότητας, έτσι που αυτή ευτελίζεται από τη φαιδρή τιμόλογηση μιας καθόλα και αποκλειστικά συναλλακτικής ηθικής και λογικής.

Στρεβλό, ακόμη χειρότερα τραγικό, κι όμως το υπηρετούμε με θρησκευτική συνέπεια: Ο θρίαμβος της εμπορευματοποίησης επιχειρεί να επιβάλλει την “αποτίμηση” του ανεκτίμητου…

– Η αποκάλυψη στο τέλος της ιστορίας, ότι ο επαναστάτης ήταν γιος του πρίγκιπα, φέρνει στο φως το βάρος των αποσιωπημένων ενοχών. Θεωρείτε ότι η Ιστορία τελικά καθορίζεται περισσότερο από τα μεγάλα γεγονότα ή από τις σιωπηλές προσωπικές αλήθειες;

Κρίσιμο ερώτημα!  Αν διαβάσει κάποιος το βιβλίο θα βρει αναφορές στον Carlyle.  Δεν είναι καθόλου τυχαίες.  Η σχέση της “ηρωικής” προσέγγισης της ιστορίας…  Μπορεί να την αμφισβητήσει κανείς;  Θα ήταν όμως δυνατή η δράση των “ηρώων” χωρίς τις πρόσφορες συνθήκες και συγκυρίες;  Τι θα ήταν ο Λούθηρος χωρίς τον Βέντζελ, την Καθολική Εκκλησία δηλαδή;  Πώς θα ήταν ο κόσμος μας χωρίς τον Προτεσταντισμό; Οι ήρωες προϋποθέτουν τον πανανθρώπινο αγώνα με όλες του τις αντιφάσεις και παλινωδίες.  Με απλά λόγια πρόκειται για την διαλεκτική σχέση των προσωπικοτήτων με την ανθρώπινη ιστορία…  Οι “σιωπηλές προσωπικές αλήθειες”, όπως ωραία τις ονομάζετε, διαμορφώνουν τα “κραυγαλέα” γεγονότα, αλλά και διαμορφώνονται από αυτά!

– Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στους καρκινοπαθείς και συνοδεύεται από μια σημαντική πράξη προσφοράς προς τον Σύλλογο «ΕΛΠΙΔΑ». Πόσο έχει επηρεάσει η ασθένεια την κοσμοθεωρία σας και πώς αυτή η εμπειρία καθρεφτίζεται στο έργο σας;

Όπως προείπα, η μάχη για την ίδια τη ζωή είναι μια καίρια εμπειρία, την οποία κανείς υγιής δεν πρέπει να υποτιμά.  Θυμάμαι ότι σε μια από τις τρεις περιπέτειες της υγείας μου, όταν ακόμη σχοινοβατούσα στο όριο, χωρίς να έχω σαφή διάγνωση της κατάστασης μου, κάποιος μου τηλεφώνησε να μου πει με κάπως απαξιωτικό τρόπο πως, “πλέον ο καρκίνος δεν είναι τίποτε”· εν πολλοίς δε θα έπρεπε να ανησυχώ διότι η ιατρική έχει κάνει άλματα…

Δε θα σας κρύψω πως εκτός από πικρία για την αναισθησία, αναρωτήθηκα πόσο ανόητος μπορεί να είναι κάποιος ο οποίος εκ του ασφαλούς αποτιμά τον αγώνα ζωής ενός ασθενούς, κυρίως τη δύσκολη διαδρομή της θεραπείας.  Ο καρκίνος δεν είναι απλά μια περιπέτεια υγείας, αλλά μια κεφαλαιώδης πορεία σε νεφελώδες τοπίο, μια ακραία κοπιώδης διαδρομή,  όπου ο ασθενής αναζητά κουράγιο και ελπίδα από τα βαθύτερα της ψυχής του και όχι μόνο.

Τελικά σε αυτό τον κόσμο αν κάτι λείπει και όμως απαιτείται είναι η καλλιέργεια, η μόρφωση, όχι υπό την έννοια της κατάρτισης, αλλά υπό το πρίσμα της αντίληψης των ανθρώπινων μέτρων σε αυτό το απροσπέλαστο, το “σεβάσμιο όλον”.  Αλλιώς κατά τη γνώμη μου άλλο δεν είμαστε παρά φύρα του χρόνου…

– Στο φινάλε του βιβλίου, μέσα από την προδοσία, την αποκάλυψη, την κατάρρευση, αναδύεται το ερώτημα: “Θα μπορούσε από την κατάρρευση να προκύψει ελπίδα;”. Πώς απαντάτε σήμερα εσείς σε αυτό το ερώτημα;

Η ελπίδα κατά τη γνώμη μου είναι αναπόσπαστη ουσία της ύπαρξης.  Χωρίς αυτήν η ζωή θα ήταν απλά μαρτύριο.  Το ζήτημα είναι σε τι ελπίζει καθένας μας;  Για αυτό όπως ανέφερα απαιτείται καλλιέργεια.

Ποια είναι στην ανθρώπινη ιστορία η πιο απτή απόδειξη της ελπίδας; Μα η τέχνη φυσικά!  Για μένα προϋπόθεση αυτής είναι ακριβώς η ανάγκη έκφρασης, αλλά και η προσδοκία προσέγγισης – βεβαίως και όχι κατάληψης – του υπερβατικού.

Και η κατάρρευση όμως, ως έννοια της ανθρώπινης λογικής, αποτελεί εκδοχή της ανθρώπινης διαδρομής, αν όχι αναγκαιότητα του κόσμου μας.  Κατά αυτό τον τρόπο αυτή δεν αποκλείει την ελπίδα.

Ίσα – ίσα λειτουργεί ως προοίμιο και εφαλτήριο του “νέου”, το οποίο προκύπτει θαλερό από τις στάχτες και τα ερείπια του κορεσμένου παρελθόντος.  Ο Χέγκελ και ο Γκαίτε το έχουν εκφράσει καταπληκτικά και κατά τη γνώμη μου αξεπέραστα.  Αλλά και οι θρησκείες μας από το απώτατο παρελθόν ως και σήμερα εκφράζουν αυτή την μνημειώδη σχέση κατάρρευσης και ελπίδας που προκύπτει από την διάψευση, η οποία είναι εγγενές χαρακτηριστικό του δικού μας κόσμου, όπως αυτόν τον αντιλαμβανόμαστε εμείς.  Ας μη μας διαφεύγει: Την “ Έξοδο” την επιλέξαμε, αλλά ταυτόχρονα αποκτήσαμε “βούληση” και αυτό είναι η τραγικότητα της μοίρας μας: Να ξεπεράσουμε τις εγγενείς κακοδαιμονίες μας και να προσεγγίσουμε την “χαμένη αρμονία”…

Ο συγγραφέας

Ο Βασίλειος Ξ. Σπηλιωτόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1966. Σπούδασε νομικά στην Γερμανία, όπου παρακολούθησε και μαθήματα κοινωνιολογίας. Επίσης έχει παρακολουθήσει μαθήματα φιλοσοφίας στην Αγγλία.

Εργάστηκε και εξακολουθεί έτσι ως επιχειρηματίας, καθώς επίσης έχει για χρόνια αρθρογραφήσει σε διάφορα Μ.Μ.Ε. με κείμενα ιστορικού, αλλά και ευρύτερου ενδιαφέροντος, όπως στο «ΒΗΜΑ της Κυριακής», στο Protagon.gr, στην Lifo κ.α..

Το «Λαθρεπιβάτης μιας ζωής» είναι το πρώτο του ιστορικό μυθιστόρημα, το οποίο ολοκληρώθηκε μετά από πολύχρονη έρευνα.

Ο συγγραφέας διαθέτει το κύριο μέρος των εσόδων του από τις πωλήσεις του βιβλίου υπέρ του “ΕΛΠΙΔΑ” Σύλλογος Φίλων παιδιών με Καρκίνο. Το μυθιστόρημα είναι αφιερωμένο σε όλους τους καρκινοπαθείς και όσους έχουν δώσει μάχη ή μάχονται ακόμη για τη ζωή. Ο ίδιος ο συγγραφέας έχει προσβληθεί τρεις φορές με πρωτογενείς καρκίνους.

Το οπισθόφυλλο

«Ο 20ός αιώνας δεν ανέτειλε ούτε μια μέρα νωρίτερα από τις 28 Ιουλίου 1914, με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Με βεβαιότητα προδιαγράφηκε και σημαδεύτηκε από τις πολιτικές εξελίξεις στη Ρωσία και τη Ρωσική Επανάσταση. Μέσα από την αφήγηση ενός πρώην μουζίκου και εντέλει έμπιστου του πρίγκιπα Στρογκανόφ, ο οποίος υπήρξε επιστήθιος φίλος και σύμβουλος του τελευταίου τσάρου, περιγράφεται όλη η πορεία της ρωσικής ιστορίας προς τον Μεγάλο Πόλεμο και την Επανάσταση. Πρόκειται για την εξιστόρηση της ζωής ενός ανθρώπου ο οποίος, μέσα από την προσωπική του διαδρομή, τις μεταπτώσεις, τη διαρκή αναμέτρηση με τις αντιφάσεις και αμφιταλαντεύσεις ενός περιπετειώδους βίου, αναζητά τη γνήσια έκφραση, το αυθεντικό της ύπαρξης.

Κατά την καταγραφή των γεγονότων της πορείας της ρωσικής κοινωνίας προς την ανατροπή του τσαρικού καθεστώτος και την εμβληματική επανάσταση, αναδεικνύεται η νομοτελειακή νωθρότητα που καταλαμβάνει τις «ελίτ», η οποία κυρίως προκύπτει από την αλαζονεία, την πίστη στο αμετάβλητο και απρόσβλητο των προνομίων και της επιβολής τους.

Το βιβλίο αποτελεί υπενθύμιση της κορυφαίας χίμαιρας που προσβάλλει τις κοινωνίες και τις ηγεσίες τους σε σχέση με τη βεβαιότητα και την πίστη για μια απρόσκοπτη σταθερότητα, για το διαρκές αληθές της πραγματικότητάς τους, όλων αυτών που, προϊόντος του χρόνου, η λάμψη τους ξεθωριάζει, ώσπου κατακρημνίζονται στα ερείπια της διάψευσης και της ακύρωσης, της μοιραίας και σπαρακτικής ανατροπής.

Το ιστορικό αυτό μυθιστόρημα επιχειρεί να υπενθυμίσει το ευμετάβλητο και ασταθές της ανθρώπινης ύπαρξης, το αδυσώπητο πρόσωπο της ειμαρμένης, αναγνωρίζοντας στο σήμερα σημεία των καιρών μιας επερχόμενης κατάλυσης των κορεσμένων βεβαιοτήτων ενός πολύπαθου «παρόντος».