Παναγιώτης Στάθης: Η Σταυρούλα Δημητρίου μέσα από τα γραπτά της – “Γράμμα στον κατηγορούμενό μου…”

Ήταν απο τα πρώτα πρόσωπα που – συγχωρήστε μου τον προσωπικό τόνο- συνάντησα ως νεαρός δικαστικός συντάκτης στα ανακριτικά γραφεία της Ευελπίδων. Η ανακρίτρια Σταυρούλα Δημητρίου, “η κ. πρόεδρος” με το αγγελικό πρόσωπο και την στιβαρή νομική παρουσία. Η παρουσία της ως ανακρίτρια που χειρίστηκε εξαιρετικά σοβαρές υποθέσεις ήταν πολύχρονη και σίγουρα δεν πέρασε ποτέ απαρατήρητη.

Πολλά χρόνια μετά , μετά απο μια τυχαία συνάντηση με τον εξαιρετικό ποινικολόγο γιό της στα δικαστήρια, μίλησα ξανά μαζί της και ήρθα σε επαφή με τα γραπτά της, γνώρισα την πλευρά της συγγραφέα και ποιήτριας. Και την εκτίμησα ακόμα περισσότερο.

Τότε μου έκανε την τιμή να προδημοσιεύσουμε ένα κειμενό της απο το (τότε) υπό έκδοση (νέο) βιβλίο της που παρουσίαζε την ανθρώπινη πλευρά του δικαστή όχι στην ποιότητα της απόφασής του, όσο κατά την διάρκεια της εκτέλεσης των δικαστικών του καθηκόντων. Η Σταυρούλα Δημητρίου με αφορμή το έργο του Ζώρζ Σιμενόν «Γράμμα στον ανακριτή μου» αντέστρεψε το μήνυμα και επέλεξε κάτι τολμηρό: έβγαλε το προσωπείο του δικαστή, αυτό που δυστυχώς καλλιεργούν και οι ίδιοι και τους απομυθοποιεί, παρουσιάζοντας αλήθειες.

Αντί αποχαιρετισμού διαβάστε το κείμενό της:

«Ήταν εκείνο το πρωινό που είχε ορισθεί για την απολογία σου. Σήμερα, λοιπόν-αλλά θα μου πεις γιατί μόνον σήμερα- θα είχα να κάνω με το κακό. Ή μάλλον πάλι με τον άνθρωπο. Εγώ ‘’η ‘’ άνθρωπος. Που για τον κοινό μας πρόγονο μια ραβινική παράδοση λέει πως η γη αρνήθηκε να δώσει στο Θεό μια χεριά απ’ τη λάσπη της για να του φτιάξει τη μορφή.

Υποφέρω για ένα πράγμα και στο ομολογώ ευθαρσώς. Όλοι θέλουν η «απόφαση» να βγαίνει τέλεια απ’ τα κεφάλια των δικαστών, σαν την Αθηνά που βγαίνει πάνοπλη απ’ την κεφαλή του Δία. Εγώ όμως καθόλου θεά δεν είμαι και την ώρα της μεγάλης ευθύνης μου σαν δικαστής, την ευλαβική ώρα της «απόφασης», με διακατέχει μια αθεράπευτη τάση, να αποδράσει η σκέψη μου, να ονειρευτεί η ψυχή μου στην πιο τέλεια ρέμβη.

Ίσως αυτή η ανισορροπία μου να είναι αναγκαία προϋπόθεση για να φωτιστούν μέσα μου οι σκοτεινές πτυχές μιας υπόθεσης που κρίνω. Ίσως και να είναι μια πηγή δημιουργίας χρήσιμη για κάπου αλλού. Δεν έχω απτά παραδείγματα για να το υποστηρίξω αυτό, όμως, λυπάμαι που θα το πω, όταν συμβαίνει, σε όποιο δικαστή συμβαίνει- μπορεί να παίρνουν κι άλλους τα σκάγια- ελλοχεύει ο κίνδυνος μιας «τζαζ» δικαστικής κρίσης.

Αλλά ο κίνδυνος, θέλω να σου πω, δεν είναι η δική μου μοναχική απόφαση, κάθε απόφαση που βγαίνει μέσα από μοναξιά είναι δίκαιη, και έχει πολλή μοναξιά εδώ μέσα, ο κίνδυνος ελλοχεύει εκεί στις διαλεκτικές συναγωγές και στα δικαστικά συμβούλια. Εκεί η ευθυκρισία διατρέχει τον κίνδυνο, με το ελαφρότερο παραστράτημα να πέσει στο βάραθρο της αδικίας.

Σήμερα, όμως, θα πρέπει να ενδυθώ τον πραγματιστή εαυτό μου.

Θα πρέπει να περιέλθω σε μια κατάσταση συναισθηματικού κενού, που θα με απελευθερώσει από συναισθήματα που αλλοιώνουν την κρίση μου. Θα ήταν απαγορευτικό, λοιπόν, για όλη την ημέρα, όσο θα διαρκούσε η ανάκρισή σου, να είμαι ο εαυτός μου, θα ήταν απαγορευτικό να σκεφθώ ανθρώπους που με αγαπούν και τους αγαπώ, θα ήταν απαγορευτικό να ονειρευτώ, να σκεφθώ ότι η ζωή είναι όμορφη. Ή να επιτρέψω στους συνηγόρους σου να με ποδηγετήσουν και να μεταβάλω την αποδοκιμασία μου σε οίκτο (η γλώσσα τους ρέει «μάννα» και μπορούν το άδικο να κάνουν να φαίνεται δίκαιο) ή ακόμα και να βρίσω. Ξέρεις , πάνω απ’ όλα θα ήθελα να σου πω ότι σε βλέπω σαν πλάσμα, σαν δημιούργημα του Θεού, πέρα και πάνω από το βάρος που σε βαραίνει για αυτό που έκανες…

Όταν μελετάς τη δικογραφία για πρώτη φορά είναι αλλιώς. Το πνεύμα σου δεν κινείται στις ανώτερες σφαίρες των νομικών, κινείται διαρκώς στα χαμερπή επίπεδα της ψυχής και προσπαθεί να τα εξηγήσει. Το πάθος, η εκδίκηση, η ζήλεια, η ματαιοδοξία, η απάτη, η μπαγαποντιά κ.ά. Όσο σκοτεινότερη είναι η υπόθεση, τόσο πιο θέλγητρο έχει για μένα. Αυτά τα χάσματα κι οι σιωπές των προσώπων επιτρέπουν την περιπλάνηση της φαντασίας, αληθινή απόλαυση!

Αν στη θέση του σκότους βάλεις φως… χάθηκε κάθε απόλαυση. Και οι πανδέκτες ακόμη! Τι θα γίνονταν οι ερμηνείες και οι κώδικες και τα άρθρα αν δεν υπήρχαν ασάφειες, αν παραδείγματος χάριν δεν υπήρχαν σκοτεινά χωρία των συνεργών του εγκλήματος! Αυτά είναι ακριβώς τα αρτύματα της μελέτης της ποινικής δικογραφίας που προσωπικά απολαμβάνω. Αν όλα εξηγούντο κατά τρόπο αδιαμφισβήτητο, δεν θα είχα να ψάξω τίποτα απ’ αυτά και όλο το θέλγητρο θα εξέλιπε.

Η πρώτη μελέτη της δικογραφίας σου, (της όποιας δικογραφίας θα σου έλεγα), ήταν μια ποιηματική εμπειρία. Κανένας νομικός δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα χωρίς μια κάποια δόση ποίησης και φαντασίας. Έτσι , για να προσανατολίζεται στις casus juris. Aν υπερβεί ο δικαστής τις αναλογίες που πρέπει, θα υποφέρει πολύ. Η ποιητική φαντασία δεν εξαντλείται ούτε δεσμεύεται από τα νομικά, ανακατεύεται , ταράζεται και στριφογυρίζει μέσα στη σκέψη του δικαστή, και έτσι ποιητής και νομικός έρχονται στα χέρια, πιάνονται μαλλιά με μαλλιά. Η τέλεια ποίηση δεν είναι εδώ επικίνδυνη, διότι μια δικογραφία μπορεί να φτιάξει αριστουργήματα Τέχνης. Ακόμη και στα ξερότερα νομικά ζητήματα η ποίηση θα βρει τρόπο να τα γαργαλίσει, να τα ανακατέψει με γη και ουρανό και να φτιάξει ποιήματα, δράματα, επιφυλλίδες, μυθιστορήματα και να τα στολίσει με ποιητική λάμψη.

Δεν σου κρύβω πως η πρώτη μελέτη της τη δικογραφία σου έγινε χωρίς νομικό βάθρο. Διάβαζα την υπόθεση με αχαλίνωτη ,φλογερή φαντασία, με έναν μυστικοπαθή λυρισμό, με μια μέθεξη παθητική για το πάθος σου για το θύμα, με μια καταπραύνουσα, συνδιαλλάσσουσα τροπή προς το δράμα… Ποίηση και ποινικό δίκαιο είναι τα λυρικά μυστήρια, οι καλυμμένες με πέπλο εικόνες του δράματος και του εγκλήματος, και η σκέψη μου υπό το φέγγος της σελήνης ερευνoύσε τα υποκειμενικά και αντικειμενικά στοιχεία της ανθρωποκτονίας.

Θα σου έλεγα στο σημείο αυτό, ας αφήσουν το δικαστή εδώ ήσυχο να μελετά τη δικογραφία, έως ότου στο τέλος της μελέτης ως άλλος Ολύμπιος Δίας να βγει από το βάθρο που του έχουν δώσει, να αμολήσει τους κεραυνούς του για να απολυτρωθεί από το τιτάνιο ψυχικό φορτίο και να αποκαθάρει την ψυχή του. Έως ότου, με την ενυπάρχουσα σκέψη του Δικαστή, συναντήσει τον ώριμο νομικό που θα τοποθετήσει στο σωστό νομικό οικοδόμημα την υπόθεση.

Πάμε τώρα στο θολωτό οικοδόμημα του κατηγορητηρίου. Ήδη σου έχω μιλήσει για τη σύνταξη του κατηγορητηρίου.

Το πρώτο που κοίταξα ήταν τα χέρια σου. Δεν είχες στραγγαλίσει το θύμα σου, το είχες εκτελέσει με 45άρι κι αυτό μου επέτρεψε να τα παρατηρήσω κάπως ψύχραιμα. Μακριά, λεπτά δάχτυλα, δάχτυλα πιανίστα, μια άλλη ίσως εκδοχή των δικών μου.

Με κοίταξες κατάματα, κατά πρόσωπο, τουτέστιν «συναναστράφηκες» μαζί μου ως όμοιός μου και μου είπες:

-Κυρία ανακρίτρια, πριν από την απολογία μου, θα ήθελα να σας πω κάποια πράγματα για μένα, που δεν αναφέρονται στη δικογραφία και που δεν τα είπα προανακριτικά, γιατί ήθελα να τα πω μόνο σε σας… πράγματα που έχουν να κάνουν με την ψυχή μου… με τη ζωή μου…

Εβάρεσες διάνα , σκέφτηκα. Μου έμοιασες πως έχεις την αντίληψη να μπεις στον δικό μου κόσμο των εννοιών, ότι με διάβασες. Άρχισα να φοβάμαι για τον εαυτό μου. Κοιτούσα γύρω μου, ‘’ο Λομπρόζο είναι εδώ;’’ ρωτούσα από μέσα μου. Και θυμήθηκα όσα έγραφε. Ότι ο εγκληματίας άνθρωπος είναι υπο-είδος του homo sapiens και ότι το κάθε έγκλημα αποδίδεται σε αταβισμό, δηλαδή επιστροφή του ατόμου στην πρωτόγονη κατάσταση.

«Ζωή» είπες; Τη λέξη «ζωή» οφείλεις να μην την προφέρεις εδώ, αλλιώς είσαι χαμένος. Διόρθωσε το αίτημά σου…

«Ψυχή» είπες; Αυτό στο επιτρέπω. Εδώ μέσα, αυτό το ανακριτικό γραφείο, είναι ένα παθολογοανατομικό δωμάτιο νομικών εννοιών, που εξετάζει όλες τις παραμορφώσεις και τις διαστρεβλώσεις που παθαίνει η ψυχή στον έξω κόσμο. Όλο παθολογικά παρασκευάσματα ψυχής είναι εδώ μέσα. Δούλες της ψυχής είναι οι νομικές έννοιες και αντί να ζουν μονάχες τους για τον εαυτό τους μέσα στη μασονική Στοά τους, όπως άλλωστε είχαν δικαίωμα ν’ αξιώσουν, όπως οι φιλοσοφικές έννοιες ας πούμε, δουλεύουν αγγαρεία για την ψυχή.

Μεμιάς έγινες κάτωχρος, δυό κόμποι ιδρώτα έσταζαν στους κροτάφους σου, άρχισες να νοιώθεις ταραχή. Ήθελα να σου πω για να σε καθησυχάσω ότι δεν είσαι ο μόνος, μόλις εδώ και πεντέξι χιλιετηρίδες μας ήλθαν οι πρώτοι δολοφόνοι. Ο πρώτος που αναγγέλθηκε λεγόταν Κάιν, για ελαφρυντικό ισχυριζόταν ότι λόγω του ότι η δημιουργία του ανθρώπου ήταν πρόσφατη βρισκόταν σε σύγχυση ακόμη για τη γήινη βαθμίδα, νομίζοντας ότι ο άνθρωπος είναι πνεύμα. Και τον στείλαμε στον παράδεισο των αγίων ποιητών.

Εκεί, όμως, διαμαρτυρήθηκαν και μας τον έστειλαν πίσω να τον καταχωρήσουμε ως τον πρώτο αδελφοκτόνο. Ύστερα όμως απ’ αυτόν αυξήθηκε η προσέλευση κατά τρόπο πολύ ικανοποιητικό και ότι οι μετά τον Κάιν δολοφόνοι είναι όλοι χειραφετημένοι και όταν σκοτώνουν γνωρίζουν πολύ καλά ότι το πνεύμα αποχωρίζεται από το σώμα.

Ζήτησες γιατρό κι ο δικηγόρος σου μου εξήγησε ότι παθαίνεις κρίσεις πανικού. Ήθελα, επίσης, να σου πω πόσο σε ένοιωθα γιατί κρίσεις πανικού παθαίνω κι εγώ.

Αν είχαμε κάνει και το έγκλημα μαζί… Πόσο θα μοιάζαμε!… Η απολογία σου, αν θυμάσαι, αναβλήθηκε για την επομένη».

*Το κείμενο της Σταυρούλας Δημητρίου δημοσιεύθηκε στο dikastiko.gr στις 3/9/2019.

Ακολουθήστε τον Παναγιώτη Στάθη στο instagram, στο facebook και στο Twitter

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr