Αποκάλυψη: Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επιτρέπει πλήρη απελευθέρωση καπνίσματος στις φυλακές: “Είναι δικαίωμα προσωπικής αυτονομίας”

«Όχι» στην απαγόρευση καπνίσματος στις φυλακές είπε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), αναφέροντας πως «σε ένα πλαίσιο ήδη περιορισμένης προσωπικής αυτονομίας, η ελευθερία των κρατουμένων να αποφασίζουν το αν θα καπνίζουν ήταν ακόμη πιο πολύτιμη για αυτούς».

Και όπως επισημαίνει στην απόφασή του, σύμφωνα με το echrcaselaw.com «το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, στο οποίο ενυπάρχει η έννοια της προσωπικής αυτονομίας, περιλαμβάνει τη δυνατότητα των ατόμων να κάνουν επιλογές για τη ζωή και την υγεία τους, ακόμη και αν αυτές οι επιλογές θεωρούνται επιβλαβείς. Η επιλογή ενός κρατούμενου να καπνίζει, μια δραστηριότητα που δεν είναι γενικά παράνομη, εμπίπτει στο πεδίο αυτό».

Η προσφυγή στο ΕΔΔΑ έγινε από κρατούμενους και μακροχρόνιους καπνιστές, μετά την απόφαση των εσθονικών αρχών να επιβάλλουν από τον Οκτώβριο του 2017 πλήρη απαγόρευση καπνίσματος στις φυλακές. Πριν από την ολική απαγόρευση, το κάπνισμα επιτρεπόταν υπό περιορισμούς, κυρίως στους εξωτερικούς χώρους άσκησης.

Ειδικότερα, ο πρώτος προσφεύγων, γνωστός καπνιστής που κρατούνταν στη φυλακή Viru, προσέβαλε την απαγόρευση αλλά δεν άσκησε έφεση κατά της απόφασης που απέρριψε την αίτησή του για απαλλαγή από το κρατικό τέλος και έτσι δεν εξάντλησε τα ένδικα μέσα.

Ο δεύτερος προσφεύγων εκτίει ισόβια κάθειρξη στη φυλακή Viru από το 1996. Διαγνώστηκε με εξάρτηση από τη νικοτίνη το 2015. Μετά την απόρριψη καταγγελίας του από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, άσκησε αγωγή ακύρωσης στο Διοικητικό Δικαστήριο του Tartu τον Ιανουάριο 2018.

Ο τρίτος και τέταρτος προσφεύγων κρατούνταν επίσης στη φυλακή Viru και ήταν γνωστοί καπνιστές όταν τέθηκε σε ισχύ η απαγόρευση. Ο τρίτος προσφεύγων ανέφερε ότι κάπνιζε επί τριάντα έτη και υπέφερε από κόπωση, πονοκεφάλους, αδυναμία, αϋπνία και απώλεια όρεξης. Ο τέταρτος υποστήριξε ότι ήταν βαριά εξαρτημένος από τη νικοτίνη και υπέφερε από σοβαρά συμπτώματα στέρησης.

Το Διοικητικό Δικαστήριο του Tartu, στις 12 Ιουνίου 2019, κήρυξε την επίμαχη ενότητα του Εσωτερικού Κανονισμού Φυλακών αντισυνταγματική και την ακύρωσε. Ωστόσο, το Ανώτατο Δικαστήριο, με την απόφαση της 17 Δεκεμβρίου 2019, αντέστρεψε την απόφαση και κήρυξε την απαγόρευση συνταγματική, κρίνοντας ότι η απαγόρευση εξυπηρετούσε σκοπούς δημόσιας ασφάλειας (πρόληψη πυρκαγιών, χρήση τσιγάρων ως παράνομου νομίσματος) και προστασίας της υγείας των μη καπνιστών κρατουμένων και του προσωπικού, και ότι ήταν ένα αναλογικό μέτρο.

Το ΕΔΔΑ αποδέχθηκε ότι η απαγόρευση εξυπηρετούσε τους νόμιμους σκοπούς της προστασίας της υγείας (μη καπνιστών κρατουμένων και προσωπικού) και της πρόληψης προβλημάτων τάξης ή εγκλήματος (χρήση τσιγάρων ως παράνομου νομίσματος, κίνδυνος πυρκαγιάς), καθώς και ότι οι εθνικές αρχές διέθεταν ευρύ, αλλά όχι απεριόριστο, περιθώριο εκτίμησης. Ωστόσο, διαπίστωσε ότι το μέτρο αυτό ήταν δυσανάλογο και μία τόσο εκτεταμένη και απόλυτη απαγόρευση δεν ήταν δικαιολογημένη και υπερέβαινε τα σημαντικά περιθώρια εκτίμησης της Εσθονίας για τη ρύθμιση του καπνίσματος στις φυλακές.

Απόφαση- σταθμός του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου: Οι βασικοί άξονες

Όπως αναφέρεται, το Δικαστήριο εξέτασε αν η παρέμβαση ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία» και αν και αναγνώρισε τους νόμιμους σκοπούς της απαγόρευσης (προστασία της υγείας τρίτων, διατήρηση της τάξης), έκρινε ότι οι αρχές υπερέβησαν το περιθώριο εκτίμησής τους, το οποίο κατά το ίδιο το Δικαστήριο, δεν είναι απεριόριστο. Η κρίση αυτή βασίστηκε σε τέσσερις άξονες:

α) Στην έλλειψη ευρωπαϊκής συναίνεσης: Μια συγκριτική μελέτη έδειξε ότι σχεδόν σε όλα τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης (από τα σαράντα τέσσερα κράτη μέλη που εξετάστηκαν, μόνο μία δικαιοδοσία του Ηνωμένου Βασιλείου (Σκωτία) είχε εισαγάγει πλήρη απαγόρευση καπνίσματος στις φυλακές) το κάπνισμα επιτρέπεται στις φυλακές υπό ορισμένες προϋποθέσεις, γεγονός που υποδηλώνει την απουσία κοινής αντίληψης για την αναγκαιότητα μιας ολικής απαγόρευσης,

β) Στην έλλειψη Κοινοβουλευτικού ελέγχου: Το μέτρο επιβλήθηκε μέσω υπουργικού απόφασης και όχι με νόμο που θα είχε προκύψει από κοινοβουλευτική συζήτηση. Το Δικαστήριο έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην ποιότητα της νομοθετικής διαδικασίας κατά την αξιολόγηση γενικών μέτρων που περιορίζουν θεμελιώδη δικαιώματα,

γ) Στην ανεπαρκή εκτίμηση της προσωπικής αυτονομίας: Η εγχώρια ανάλυση επικεντρώθηκε στον περιορισμένο (σωματικό) αντίκτυπο όσον αφορά τα συμπτώματα στέρησης και στη δυνατότητα συμβουλευτικής υποστήριξης, αλλά απέτυχε να εκτιμήσει τη σημασία και τον αντίκτυπο της απαγόρευσης από την οπτική της προσωπικής αυτονομίας των κρατουμένων που καπνίζουν, και

δ) Στην μη σχετική και ανεπαρκή αιτιολογία: Οι αρχές δεν παρείχαν σχετική και επαρκή αιτιολογία για την εκτεταμένη και απόλυτη απαγόρευση. Η κατανόηση της προσωπικής αυτονομίας και η σημασία της ελευθερίας επιλογής των κρατουμένων να αποφασίζουν για θέματα που αφορούν το δικό τους σώμα και την υγεία τους φάνηκε να απουσιάζει πλήρως από την εγχώρια συζήτηση. Η ελευθερία της επιλογής, ακόμα και σε ένα περιοριστικό περιβάλλον όπως η φυλακή, αποκτά αυξημένη σημασία.

Το ΕΔΔΑ, με τέσσερις ψήφους κατά τριών, διαπίστωσε παραβίαση του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής.

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr