Φίλιππος Γριτσώνης: Τα όρια ηλικίας σύνταξης γήρατος και οι δυνατότητες συνταξιοδότησης πριν το 62ο έτος

Το χρονικό σημείο της λήψης σύνταξης αποτελεί για κάθε εργαζόμενο ένα κρίσιμο γεγονός, το οποίο αναμένει με ιδιαίτερη προσμονή, διότι αποτελεί το σημείο καμπής για την ανταπόδοση των κόπων ολόκληρης της εργασιακής του ζωής. Εξ αυτού του λόγου, πολλοί είναι εκείνοι που αναζητούν ευκαιρίες συνταξιοδότησης όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, ακόμη και αν αυτό ισοδυναμεί με χορήγηση μειωμένης και όχι πλήρους σύνταξης γήρατος. Και μπορεί οι “καλές εποχές” κατά τις οποίες μεγάλες κατηγορίες εργαζομένων εδυναντο να λάβουν σύνταξη ( και μάλιστα υψηλή) σε μικρή ηλικία, όπως αυτή του 52ου ή 55ου έτους, να έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί, ωστόσο υπάρχουν ακόμη για αρκετούς δυνατότητες εξόδου στην σύνταξη με όριο ηλικίας μικρότερο από το γενικο.

Ωστόσο το πότε κάποιος πληροί τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης, έχει εξελιχθεί σε ένα εξαιρετικά δύσκολο και περίπλοκο ζήτημα, το οποίο απαιτεί ενδελεχή έρευνα, δεδομένης της δαιδαλώδους νομοθεσίας η οποία ισχύει στο πεδίο των συνταξιοδοτικών θεμάτων και η οποία μεταβάλλεται συχνά, ενίοτε δε και αποσπασματικά. Παρακάτω ακολουθεί μια όσο το δυνατόν πιο αναλυτική παρουσίαση, αρχικά των γενικών ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης και κατόπιν των εξαιρετικών, τα οποία αφορούν συγκεκριμένες ομάδες ασφαλισμένων και οδηγούν σε σύνταξη σε μικρότερη ηλικία.

Α. ΓΕΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΗΛΙΚΙΑΣ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΗΣΗΣ

Μετά την θέση σε ισχύ του ν. 4387/2016 (Νομος Κατρουγκαλου), ο οποίος αναδιαμορφώσει πλήρως την αρχιτεκτονική του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης στην χώρα μας με την ενοποίηση των επιμέρους ασφαλιστικών ταμείων και την δημιουργία του e-ΕΦΚΑ, τα γενικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης για μισθωτούς και μη μισθωτούς (ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους ή αγροτες) είναι τα εξής: Ο ασφαλισμένος μπορεί να λάβει πλήρη σύνταξη γήρατος είτε με την συμπλήρωση του 67ου έτους της ηλικίας του, εφόσον έχει συμπληρώσει 15 έτη ασφάλισης (ή 4.500 ένσημα), είτε με την συμπλήρωση του 62ου έτους της ηλικίας του, εφόσον έχει συμπληρώσει 40 έτη ασφάλισης (ή 12.000 ένσημα).

Επίσης υπάρχει η δυνατότητα λήψης μειωμένης σύνταξης γήρατος στην ηλικία των 62 ετών με την συμπλήρωση 15 ετών ασφάλισης ή 4.500 ενσήμων συνολικά, εκ των οποίων όμως πρέπει να έχουν συμπληρωθεί 100 ένσημα κατ’ έτος για τους παλαιούς ασφαλισμένους (πρώτη ασφάλιση έως 31-12-1992) ή 750 ένσημα συνολικά για τους νέους ασφαλισμένους (πρώτη ασφάλιση από την 1-1-1993 και ύστερα) τα πέντε τελευταία έτη πριν την συμπλήρωση του ορίου ηλικίας ή την υποβολή της αίτησης σύνταξης στον e-ΕΦΚΑ. Σημειώνεται πως η μειωμένη σύνταξη παραμένει για πάντα μειωμένη και δεν καθίσταται κυρία μετά την συμπλήρωση του ορίου ηλικίας πλήρους σύνταξης. Σχετικά με το ποσό της μειωμένης σύνταξης πρέπει να υπογραμμιστεί το εξής: Η σύνταξη αποτελείται από δύο τμήματα, την Εθνική, η οποία είναι ένα κατ αρχήν σταθερό ποσό για όλους και την ανταποδοτική, η οποία εξαρτάται από τα έτη εργασίας κάποιου και το ύψος των αποδοχών και των εισφορών του. Στην περίπτωση μειωμένης σύνταξης μειώνεται μόνο η Εθνική κατά ποσοστό 0,5% για κάθε μήνα που υπολείπεται από την ηλικία συνταξιοδότησης έως την συμπλήρωση του ορίου ηλικίας πλήρους σύνταξης γήρατος. Συνεπώς το ποσό της μειωμένης σύνταξης δεν είναι σταθερό, αλλά εξαρτάται από την ηλικία συνταξιοδότησης.

Β. ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΗΣΗΣ ΠΡΙΝ ΤΟ 62ο ΕΤΟΣ

Την δυνατότητα λήψης σύνταξης σε ηλικία μικρότερη από τα γενικά όρια έχουν κατά βάση οι παρακάτω κατηγορίες ασφαλισμένων:

1] Ασφαλισμένοι του τέως ΙΚΑ-ΕΤΑΜ:

α) Ασφαλισμένοι με ένσημα Βαρέα (ΒΑΕ). Υπάρχουν δύο βασικές εναλλακτικές επιλογές, για αυτή την κατηγορία: i/  Πλήρη σύνταξη στα 62 με 10.500 ένσημα, εκ των οποίων τουλάχιστον τα 7.500 βαρέα ή Μειωμένη σύνταξη στα 60 με τα ίδια ένσημα και ii/ Πλήρη σύνταξη (δεν προβλέπεται μειωμένη σε αυτή την περίπτωση) στα 62, με 4.500 ένσημα, εκ των οποίων τουλάχιστον 3.600 βαρέα και από αυτά τα 1000 να έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία 17 χρόνια πριν την υποβολή της αίτησης συνταξιοδότησης.

Ωστόσο για κάποιες κατηγορίες εργαζομένων με βαρέα, π.χ. οικοδόμοι, εργαζόμενοι σε μεταλλεία-ορυχεία, υπάλληλοι καθαριότητας στους ΟΤΑ, ισχύουν ειδικές και πιο ευνοϊκές διατάξεις για την χορήγηση σύνταξης. Ωστόσο η συνταξιοδότηση με τις διατάξεις των βαρέων κρύβει μια παγίδα, η οποία πρέπει να επισημανθεί. Οι ασφαλισμένοι με ΒΑΕ πληρώνουν μεγαλύτερη ασφαλιστική εισφορά συγκριτικά με τους απλούς ασφαλισμένους ΙΚΑ. Αν συνταξιοδοτηθούν με τις ως άνω γενικές διατάξεις θα λάβουν προσαύξηση στο ποσό της σύνταξης τους, λόγω ακριβώς αυτής της αυξημένης ασφαλιστικής εισφοράς που πλήρωναν, αν όμως συνταξιοδοτηθούν με τις διατάξεις ΒΑΕ δεν θα λάβουν αυτή την προσαύξηση. Συνεπώς η συνταξιοδότηση με τις γενικές διατάξεις μπορεί μεν να προβλέπει μεγαλύτερα όρια ηλικίας, οδηγεί όμως και σε μεγαλύτερο ποσό σύνταξης.

β) Μητέρες με ανήλικο. Για όσες γυναίκες, παλαιές ασφαλισμένες του ΙΚΑ (πρώτη ασφάλιση έως 31-12-1992), είχαν έως το έτος 2010 ή εντός του 2011 ή 2012 ανήλικο τέκνο και ταυτόχρονα συμπληρωμένα 5.500 ένσημα προβλέπονται μικρότερα όρια ηλικίας πλήρους και μειωμένης σύνταξης. Ωστόσο εδώ το ζήτημα είναι πιο περίπλοκο, αφού υπάρχουν πολλές διαφορετικές περιπτώσεις ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης. Τα αρχικά όρια ηλικίας για αυτή την κατηγορία ασφαλισμένων μετέβαλε ο ν. 4336/2015 και πλεον η ηλικία συνταξιοδότησης εξαρτάται από το πότε (2010 ή 2011 ή 2012) η μητέρα ανηλίκου συμπλήρωσε τα 5.500 ένσημα και κατόπιν πότε συμπλήρωσε τα αρχικά όρια ηλικίας (που προβλέπονταν πριν την θέση σε ισχύ του ν. 4335/2015), τα οποία σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να έχουν συμπληρωθεί έως 31-12-2021. Ανάλογα με το έτος εντός του οποίου συμπληρώθηκαν τα αρχικά όρια ηλικίας διαμορφώνεται και το σήμερα ισχύον ηλικιακό όριο σύνταξης. Σήμερα βέβαια αυτές οι ευνοϊκότερες διατάξεις για τις μητέρες με ανήλικο έχουν αρκετά πιο περιορισμένο πεδίο εφαρμογής το οποίο χρόνο με το χρόνο θα βαίνει μειούμενο.

2] Δημόσιοι Υπάλληλοι. Για τους υπαλλήλους του Δημοσίου, των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου και των ΟΤΑ ισχύουν συνταξιοδοτικές διατάξεις, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να προβλέπουν μικρότερα όρια ηλικίας. Για να συμβεί αυτό κρίσιμο είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι να συμπληρώνουν 25ετία έως το έτος 2010 ή το έτος 2011 ή 2012 (δηλ. να έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα) και κατόπιν να συμπληρώνουν συνολικά 35 ή 36 ή 37 έτη συντάξιμης υπηρεσίας και το αρχικά προβλεπόμενο ( δηλ. πριν την θέση σε ισχύ του ν. 4336/2015) όριο ηλικίας σύνταξης έως 31-12-2021. Αναλόγως σε ποιο έτος συμπληρώνεται αρχικά η 25ετία και κατόπιν η 35ετία, 36ετία ή 37ετία και σύμφωνα με τα νέα ηλικιακά όρια που προέβλεψε ο ν. 4336/2015 καθορίζεται το σήμερα ισχύον όριο ηλικία πλήρους και μειωμένης σύνταξης. Αν δεν πληρούνται οι ανωτέρω προϋποθέσεις τότε έχουν εφαρμογή και για τους δημοσίους υπαλλήλους τα προαναφερθέντα γενικά όρια ηλικίας. Ευνοϊκότερες προϋποθέσεις ισχύουν για γονείς (όχι μόνο μητέρες όπως στο ΙΚΑ) ανηλίκων τέκνων, τρίτεκνους δημοσίους υπαλλήλους, γονείς ή συζυγους ανίκανων προσώπων (παρομοίως με το ΙΚΑ) καθώς και υπαλλήλους υπαγόμενους στα ΒΑΕ των ΟΤΑ (π.χ. υπάλληλοι καθαριότητας).

3] Ασφαλισμένοι τέως ΝΑΤ (ναυτικοί). Αυτοί μπορούν να συνταξιοδοτηθούν εφόσον είναι τουλάχιστον 52 ετών, έχουν 15 έτη συνθετικής ναυτικής υπηρεσίας, αν έχουν χρόνο ασφάλισης μόνο στο ΝΑΤ ή σε περίπτωση διαδοχικής ασφάλισης, 20 έτη συνολικού χρόνου ασφάλισης και το άθροισμα του χρόνου ασφάλισης και της ηλικίας είναι τουλάχιστον 72. Αυτό σημαίνει πως ακόμη και λίγες ημέρες ασφάλισης στο ΝΑΤ είναι ικανές να οδηγήσουν σε πολύ μικρότερη ηλικία συνταξιοδότησης. Βέβαια πρέπει να επισημανθεί πως και εδώ υπάρχει η ίδια παγίδα με την συνταξιοδότηση λόγω ΒΑΕ, αφού η συνταξιοδότηση με τις διατάξεις του ΝΑΤ, συνεπάγεται πως δεν θα υπολογιστεί στο ποσό της σύνταξης η προσαύξηση λόγω αυξημένης εισφοράς ούτε για τον χρόνο του ΝΑΤ, ούτε για χρόνο σε άλλο φορέα (π.χ χρονος ΒΑΕ στο ΙΚΑ).

4] Σύζυγοι, γονείς ή αδελφοί ανίκανου για κάθε βιοποριστική εργασία προσώπου.

Ασφαλισμένοι σε όλους τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης πλην του Δημοσίου (για το οποίο, όπως προείπαμε, ισχύουν ειδικότερες διατάξεις) οι οποίοι είναι γονείς ή αδελφοί αναπήρου με ποσοστό 67% και άνω ή σύζυγοι προσώπου με ποσοστό 80% και άνω μπορούν να συνταξιοδοτηθούν οποτεδήποτε (δηλ. χωρίς όριο ηλικίας), εφόσον έχουν συμπληρώσει 7.500 ένσημα  (δηλ. 20 έτη) μέχρι 18/08/2015. Αν συμπληρώνουν τον ανωτέρω χρόνο μετά την εν λόγω ημερομηνία, προβλέπεται όριο ηλικίας 55 έτη, το οποίο αυξάνεται βαθμηδόν, αναλόγως το  έτος κατά το οποίο συμπληρώνονται τα 7.500 ένσημα, για να φτάσει στα 62 έτη, όταν ο απαιτούμενος χρόνος ασφάλισης συμπληρώνεται από 01/01/2022 και ύστερα. Πέραν των ανωτέρω βέβαια ισχύουν και άλλες προϋποθέσεις για την συνταξιοδότηση αυτής της κατηγορίας, διαφορετικές για κάθε συγγενική σχέση, π.χ. οί γονείς (και οι δύο), ο σύζυγος ή ο αδελφός αναπήρου δεν πρέπει να λαμβάνουν ήδη σύνταξη, ο έτερος γονέας θα πρέπει να έχει συμπληρώσει έναν ελάχιστο ασφαλιστικό χρόνο, ο σύζυγος να έχει τουλάχιστον 10ετή έγγαμο βίο, ο αδελφος να είναι τουλάχιστον για μια πενταετία δικαστικός συμπαραστάτης του αναπήρου δυνάμει σχετικής δικαστικής απόφασης ή να συνοικεί αποδεδειγμένα μαζί του κλπ.

Όλα τα ανωτέρω αποτελούν απλώς το γενικό πλαίσιο, αφού κάθε περίπτωση εργαζομένου που επιθυμεί να συνταξιοδοτηθεί είναι διαφορετική. Όταν έλθει η ώρα της συνταξιοδότησης πρέπει να ερευνηθεί ενα πλέγμα κρίσιμων παραγόντων, προκειμένου να διαπιστωθεί όχι μόνο η θεμελίωση δικαιώματος σε σύνταξη αλλά και ύψος αυτής, ώστε να επιλεγεί η πιο συμφέρουσα λύση (αφού συνήθως υπάρχουν μεν περισσότερες δυνατότητες, όχι όμως όλες το ίδιο συμφέρουσες). Συγκεκριμένα πρέπει να εξεταστεί ο αντίκτυπος που έχουν παράγοντες όπως η διαδοχική και η παράλληλη ασφάλιση, η δυνατότητα αναγνώρισης πλασματικών χρόνων ασφάλισης και το κόστος της εξαγοράς (ιδίως αν είναι συμφέρουσα εν σχέση με το ύψος της σύνταξης) ή η δυνατότητα προαιρετικής συνέχισης της ασφάλισης, η ανάγκη διακοπής της εργασίας ή δυνατότητα συνέχισης της μετά την συνταξιοδότηση κλπ. Το δικηγορικό μας γραφείο εξειδικεύεται σε όλα αυτά τα ζητήματα του κοινωνικοασφαλιστικού (συνταξιοδοτικού) δικαίου και διαθέτει την κατάλληλη γνώση και εμπειρία, προκειμένου να κατευθύνει τον κάθε συνταξιούχο στην πιο συμφέρουσα απόφαση σχετικά με το εν λόγω κρίσιμο (συνήθως ζωτικού χαρακτήρα) ζήτημα της συνταξιοδότησης του.

*Φίλιππος Κ. Γριτσώνης, Δικηγόρος Αθηνών

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr