Αρχιμανδρίτης Αθηναγόρας Σουπουρτζής: Ο Νέος Πάπας και οι Προκλήσεις στο Εσωτερικό και το Εξωτερικό της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας

Η εκλογή νέου Πάπα, ως θεσμικό γεγονός  προσδιορισμένο εξ επόψεως Κανονικού δικαίου και λειτουργικά ενταγμένο στην παράδοση της Καθολικής Εκκλησίας, υπερβαίνει την εσωτερική κανονική της διάσταση και εκτείνεται στη σφαίρα του διεθνούς ενδιαφέροντος. Δεν πρόκειται μόνον για την ανάδειξη του Επισκόπου Ρώμης, αλλά για την ανανέωση της κεφαλής ενός από τους πλέον παλαιούς και παγκόσμια παρεμβατικούς θεσμούς, ο οποίος δρα ταυτοχρόνως ως Εκκλησία και ως κράτος.

Η διαδοχή του Πάπα Φραγκίσκου εγείρει πολυεπίπεδα ερωτήματα: αφενός για τη φυσιογνωμία της επόμενης παπικής διακονίας στο εσωτερικό της Καθολικής Εκκλησίας, και αφετέρου για τον τρόπο με τον οποίο ο νέος Ποντίφικας θα επανατοποθετήσει το θεσμό της Αγίας Έδρας εντός του διεθνούς πολιτικού και κοινωνικού πλαισίου .

1. Η εσωτερική διάρθρωση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και το ζητούμενο της ενότητάς της

Η μεταρρύθμιση της Ρωμαϊκής Κουρίας, η οποία υπήρξε μία από τις βασικές επιδιώξεις του προκατόχου, παραμένει ένα ανοικτό πεδίο οργανωτικής και θεολογικής αναδιατύπωσης για τον Νέο Ποντίφικα. Το συνταγματικό κείμενο Praedicate Evangelium κατέστησε εμφανή την πρόθεση επαναθεμελίωσης της ιεραρχικής δομής στη βάση της αποστολικής προτεραιότητας. Όμως, κάθε αναδιάρθρωση εντός ενός θεσμικού συστήματος τόσο παλαιού και τόσο διακλαδωμένου, αντιμετωπίζει εγγενείς αντιστάσεις, συχνά συνυφασμένες με θεολογικές ευαισθησίες, προσωπικές προτεραιότητες και ιστορικά αντανακλαστικά.

Ο νέος Πάπας θα κληθεί να σταθμίσει τη σημασία της θεσμικής διοικητικής  αποτελεσματικότητας έναντι της εσωστρεφούς και περισσότερο διαλλακτικής πνευματικότητας. Η Εκκλησία της Ρώμης δεν είναι ένας παγκόσμιος οργανισμός υπό την έννοια μιας διεθνούς ΜΚΟ, αλλά έχει την αυτοσυνειδησία μίας κοινότητας πίστεως με αποστολή και δόγμα. Η ισορροπία ανάμεσα στο θεμελιωμένο πρωτείο και στην παραδοσιακή συνοδικότητα της Ορθόδοξης Ανατολής, ιδίως στο πλαίσιο των αιτημάτων διαλόγου με την Ορθοδοξία, αποτελεί μείζον ζήτημα εσωτερικής συνοχής.

2. Ηθικό κύρος και ποιμαντική ευαισθησία

Η διαχείριση των ηθικών σκανδάλων, τα οποία τραυμάτισαν βαθιά την εικόνα της Καθολικής Εκκλησίας τις τελευταίες δεκαετίες, δεν είναι απλώς ζήτημα διαφάνειας ή διοικητικής λογοδοσίας. Αφορά την ίδια τη δυνατότητα της Εκκλησίας να εκπροσωπεί ηθικά τον λόγο τον οποίο κηρύττει. Ο Πάπας Φραγκίσκος επέδειξε σαφή βούληση για ρήξεις, μέσα από νομικά και ποιμαντικά εργαλεία όπως η Vos estis lux mundi, όμως η πλήρης αποκατάσταση της αξιοπιστίας προϋποθέτει συνέχεια και αυστηρότητα χωρίς εξαιρέσεις ή επιλεκτικές ευαισθησίες.

3. Η διπλή υπόσταση του Πάπα: πνευματικός ποιμένας και διεθνής δρων

Η Αγία Έδρα, ως κράτος sui generis, συνιστά υποκείμενο διεθνούς δικαίου, με παγκόσμια διπλωματική δικτύωση. Η παπική παρουσία στη διεθνή σκηνή αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε περιόδους γενικευμένης γεωπολιτικής αστάθειας- ιδίως στην Ουκρανία και τη Συρία. Η συγκράτηση της βίας, η προαγωγή του διαλόγου και η καταγγελία της οικολογικής καταστροφής αναδεικνύουν το ηθικοπολιτικό φορτίο του παπικού λόγου.

Ο διάδοχος του Φραγκίσκου θα βρεθεί ενώπιον της ανάγκης να αναστοχαστεί τη σχέση με καθεστώτα όπως αυτό της Κίνας, να επανατοποθετήσει τον λόγο περί ειρήνης σε έναν κόσμο όπου η ένοπλη σύγκρουση έχει επανέλθει στο κέντρο της Ιστορίας, και να απαντήσει στο ερώτημα: μπορεί ο Πάπας να είναι ουδέτερος, όταν η ίδια η Εκκλησία του θεωρείται ως φορέας Αλήθειας;

4. Οικουμενικές προοπτικές και Ανατολική Χριστιανοσύνη

Το ζήτημα των σχέσεων με την Ορθοδοξία υπήρξε διαρκές μέλημα της ρωμαιοκαθολικής πολιτικής από τη δεκαετία του ’60. Ο Φραγκίσκος καλλιέργησε προσωπικές σχέσεις, ενίσχυσε τον διάλογο και επέδειξε αβρότητα έναντι του Οικουμενικού Πατριαρχείου και οπωσδήποτε της Εκκλησίας της Ελλάδος. Στο πλαίσιο αυτό υπενθυμίζεται ότι ο Πάπας Φραγκίσκος αποφάσισε το 2022 να επιστρέψει στην Ελλάδα τα τρία θραύσματα των Γλυπτών του Παρθενώνα που βρίσκονταν στα μουσεία του Βατικανού επί αιώνες.

Περισσότερο όμως αξιοσημείωτο θεωρείται το γεγονός ότι το Βατικανό επέλεξε και παρέδωσε τα ως άνω θραύσματα όχι στην Ελληνική Δημοκρατία, αλλάπρος το πρόσωπο του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου «ως απτή ένδειξη της ειλικρινούς επιθυμίας του να ακολουθήσει τον οικουμενικό δρόμο της αλήθειας».Ωστόσο, η επίθεση της Μόσχας στον Οικουμενικό Θρόνο αλλά και σε Προκαθημένους Ορθοδόξων Εκκλησιών, ιδίως μετά την Αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ουκρανίας, αναίρεσε πολλές προσδοκίες.

Ο νέος Πάπας θα κληθεί να αποφασίσει αν η Ρώμη θα συνεχίσει να πολιτεύεται ως ουδέτερος παρατηρητής ή ως ενεργός υποστηρικτής μιας ερμηνείας του οικουμενικού διαλόγου που ερείδεται σε αξιακά και εκκλησιολογικά σταθερά σημεία.

5. Το μέλλον της Καθολικότητας: Περιφέρεια, νέοι και ανθρωπολογικά ζητήματα

Η προτεραιότητα του Φραγκίσκου στις Εκκλησίες της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας έφερε στην επιφάνεια μία νέα κατανόηση της Καθολικότητας: όχι ως θεσμική παγκοσμιότητα, αλλά ως πολιτισμική και ποιμαντική εγγύτητα. Το ερώτημα είναι αν ο νέος Πάπας θα συνεχίσει αυτή την τροχιά ή αν θα επαναφέρει ένα περισσότερο ευρωκεντρικό προφίλ.

Παράλληλα, το πρόβλημα της αποστασιοποίησης των νέων, η κρίση του εκκλησιαστικού γάμου, η ρευστοποίηση των ανθρωπολογικών παραμέτρων φύλου και ταυτότητας, και οι πιέσεις για θεολογικό αναστοχασμό της παράδοσης, συνθέτουν ένα τοπίο ριζικής πρόκλησης. Ο Πάπας του 21ου αιώνα θεωρείται ότι καλείται να αρθρώσει θεολογική απάντηση με παραδοσιακή συνέπεια και ποιμαντική ενσυναίσθηση.

Επίμετρο: Η ευθύνη της διαδοχής

Η διαδοχή σε έναν παπικό θρόνο, ιδίως μετά από μια ισχυρή και παγκοσμίως αναγνωρίσιμη προσωπικότητα όπως ο μακαριστός  Φραγκίσκος, δεν είναι απλώς τελετουργικό γεγονός. Είναι θεσμική τομή και ποιμαντικό σταυροδρόμι. Ο νέος Πάπας θα είναι εκείνος που θα κληθεί να επανακαθορίσει τα όρια της παράδοσης, τη σχέση πίστης και πολιτισμού, το μέτρο ανάμεσα στη ρηξικέλευθη πράξη και τη θεσμική αδράνεια.

Ο κόσμος περιμένει όχι μόνον έναν Ποντίφικα που να μιλάει «στη θέση του Χριστού», αλλά και έναν άνθρωπο που να κατανοεί τα όρια της ανθρώπινης ιστορίας, να εμπνέει, να θεραπεύει και να οικοδομεί.

* Του Αρχιμανδρίτη Αθηναγόρα Σουπουρτζή, Καθηγητή Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου Θεολογικής Ακαδημίας Volyn Ουκρανίας- Επισκέπτη Καθηγητή Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών. 

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr