Ευτύχης Φυτράκης: Πρότερος σύννομος βίος – Ελαφρυντικό ή συγχωροχάρτι;

Η αναγνώριση του ελαφρυντικού του πρότερου έντιμου βίου στον δολοφόνο του Αλ. Γρηγορόπουλου προκάλεσε ανθρώπινα δικαιολογημένη θλίψη και οργή. Η απόφαση αυτή θεωρήθηκε ακόμα και ως επιβράβευση του φριχτού εγκλήματος ενώ η ΝΔ έσπευσε να την «χρεώσει» στον «Ποιν. Κώδικα του ΣΥΡΙΖΑ»! Εδώ φαίνεται να εμφιλοχωρούν ορισμένες παρεξηγήσεις ενώ κρύβονται και πολλοί κίνδυνοι. 

Το ελληνικό ποινικό δίκαιο είναι κατά βάση φιλελεύθερο· κυρίως όμως είναι δίκαιο της ισορροπίας. Έτσι δίπλα στις αυστηρές ποινές, προβλέπει και τις ελαφρυντικές περιστάσεις, οι οποίες μειώνουν το πλαίσιο της ποινής, υποχρεωτικά, χωρίς δηλ. διακριτική ευχέρεια στο Δικαστή. Έτσι π.χ. η ισόβια κάθειρξη γίνεται πρόσκαιρη κάθειρξη (: 5-15 χρόνια). Όμως, αμέσως μετά, ο Δικαστής θα επιλέξει τη συγκεκριμένη ποινή που αρμόζει στο συγκεκριμένο κατηγορούμενο π.χ. 7 χρόνια και 3 μήνες (επιμέτρηση). Οι ελαφρυντικές περιστάσεις δεν έχουν σχέση με τη βαρύτητα της πράξης, τον τρόπο τέλεσης κ.λπ.· αντίθετα, ο νομοθέτης κρίνει ότι η μειωμένη ποινή είναι επαρκής.  Συνεπώς, επειδή μια πράξη είναι εξαιρετικά βαριά, δε σημαίνει ότι ο δράστης της δεν δικαιούται να λάβει το ελαφρυντικό που δικαιολογείται για άλλους λόγους (π.χ. ειλικρινούς μετάνοιας).  Με διαφορετικά λόγια, το ελαφρυντικό δεν μειώνει την απαξία της πράξης ούτε την συγχωρεί, απλά καθορίζει ένα άλλο πλαίσιο ποινής για το δράστη. Αυτή την επιλογή την έχει κάνει ο ποινικός νομοθέτης ήδη από το 1950! 

Ο «πρότερος σύννομος βίος» αποτελεί μια τέτοια ελαφρυντική περίσταση, η οποία συντρέχει επειδή ο δράστης ήταν γενικά νομοταγής ενώ το έγκλημά του εμφανίζεται ως μια «παραφωνία» σ’ αυτή τη ζωή. Άρα αφορά τον βίο και την πολιτεία του δράστη πριν, και όχι κατά, την πράξη. Να το ξαναπούμε: το ελαφρυντικό του πρότερου έντιμου βίου δεν συνδέεται με το έγκλημα, δηλ. με το βιοτικό συμβάν του τελεσθέντος εγκλήματος. Συνεπώς η βαρύτητα της πράξης, η ιδιαίτερη σκληρότητα τέλεσης, τα κίνητρα, ο χαρακτήρας κ.λπ. του δράστη δεν αποκλείουν ότι ο πρότερος βίος υπήρξε «σύννομος»· επηρεάζουν όμως την επιμέτρηση της ποινής. Επιπλέον, το λευκό ποινικό μητρώο δεν επιβάλλει την αναγνώριση του ελαφρυντικού ενώ, αντίστροφα, προηγούμενη καταδίκη για ελαφρό πλημμέλημα δεν αποκλείει την αναγνώρισή του.

Ο νομοθέτης (του 1950 αλλά και του 2019) έκρινε ότι η ανάλογη και δίκαιη ποινή για κάποιον (: τον οποιονδήποτε) που διέπραξε ένα έγκλημα (: και το πιο αποτρόπαιο!), χωρίς προηγούμενη παραβατική συμπεριφορά, πρέπει να είναι μειωμένη. Οι αυστηρές ποινές του Ποιν. Κώδικα, που έγιναν εξοντωτικές επί ΝΔ, μπορούν να σταθούν μόνο με ένα ευρύχωρο πλαίσιο ελαφρυντικών που τις προσγειώνουν σε λογικά όρια. Αντίθετα, η περιστολή των ελαφρυντικών περιστάσεων ανατρέπει την ισορροπία του Ποιν. Κώδικα, ενισχύοντας έτσι μονόπλευρά την αντεγκληματική λειτουργία του ποινικού δικαίου εις βάρος της φιλελεύθερης. Σ’ αυτή την τάση εγγράφεται, δυστυχώς, και το απολύτως εσφαλμένο σκεπτικό της απόφασης του Αρείου Πάγου 2/2022, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι στη συγκεκριμένη υπόθεση υπήρξε ορθή εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών. Σίγουρα, πάντως, ο νέος Ποιν. Κώδικας του 2019 εξορθολόγισε τη ρύθμιση του πρότερου «έντιμου» βίου του ΠΚ του 1950· αντίθετα, η τυχοδιωκτική εκμετάλλευση και αυτής της υπόθεσης από τη ΝΔ, έδειξε απλώς ότι στον (δεξιό) ποινικό λαϊκισμό δεν υπάρχουν όρια λογικής αλλά ούτε και ηθικής. 

Συμπερασματικά: η προάσπιση των ελευθεριών, για όλους, εμπεριέχει και τη διαφύλαξη του ελαφρυντικού του πρότερου σύννομου βίου, ως διάβημα για μια ισορροπημένη ποινική καταστολή και όχι ως συγχωροχάρτι για τη δολοφονία ενός νέου παιδιού.  

Του Ευτύχη Φυτράκη, Δρ. Ν. – Δικηγόρου

-Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στην ΑΥΓΗ στις 3/7/2022

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr