Αλεξάνδρα Μάμμα: Παιδοφιλία – Το τραύμα των θυμάτων

Παιδοφιλία …ηβιφιλία, εφηβοφιλία…  οι λέξεις που κυριάρχησαν το τελευταίο διάστημα, με πρώτη αφορμή την άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος του Δημήτρη Λιγνάδη, δυσάρεστες εμπειρίες σαν αυτές που εξωτερίκευσαν πολλοί άνθρωποι  αποτελούν μια μορφή τραύματος για το πρόσωπο που τις υφίσταται και χαρακτηρίζεται ως θύμα, ενώ προσφέρουν αντίθετα μια αίσθηση κυριαρχίας , δύναμης και ελέγχου στον δράστη.

Η έκταση τις τραυματικής εμπειρίας του παιδιού ή του εφήβου που υφίσταται σεξουαλική κακοποίηση και οι επιπτώσεις που έχει στην ενήλικη ζωή του, έχουν μελετηθεί και καταγραφεί και δικαιολογούν απόλυτα το χαρακτηρισμό των συμπεριφορών που προέρχονται από αυτού του είδους τις παραφιλίες, ως εγκλήματα, που πρέπει να επισύρουν βαριά τιμώρηση.

Η πρώτη απόπειρα ορισμού έχει γίνει από την επιστήμη της Ψυχιατρικής και ειδικότερα τον Κατάλογο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης DSM -IV που θέτει τα κριτήρια για τη διάγνωσή τους και τις εντάσσει στις σεξουαλικές διαστροφές ή παρεκκλίσεις. Στον DSM -IV περιγράφονται ως διαταραχές ή δυσλειτουργίες  που περιλαμβάνουν επανειλημμένες, έντονες, σεξουαλικά διεγερτικές φαντασιώσεις , σεξουαλικές παρορμήσεις ή συμπεριφορές, που προέρχονται είτε από μη ανθρώπινα αντικείμενα, είτε από παιδιά ή άλλα μη συναινούντα άτομα, είτε από το συναίσθημα του να υποφέρει κανείς ο ίδιος ή να κάνει το σύντροφό του να υποφέρει ή να ταπεινώνεται.

Ένα επιπλέον σταθερό κριτήριο είναι ότι αυτού του είδους οι διαταραχές κάνουν το άτομο που τις έχει «απρόβλεπτο», ευμετάβλητο, παρορμητικό  και κυρίως «δυσλειτουργικό»,  αφού τις εκδηλώνει και δημιουργεί προβλήματα σε όλους τους τομείς στους οποίους δραστηριοποιείται  επαγγελματικό, οικογενειακό, κοινωνικό.

Για την ακρίβεια, με βάση τον ορισμό της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης αυτή η «συμπεριφορά , οι σεξουαλικές παρορμήσεις ή φαντασιώσεις, προκαλούν κλινικά σημαντική υποκειμενική ενόχληση ή έκπτωση στον κοινωνικό, επαγγελματικό ή άλλους σπουδαίους τομείς της λειτουργικότητάς» .

Ο όρος παραφιλίες – paraphilias προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις para που δηλώνει την παρέκκλιση ,δηλαδή τη διαστροφή και philia που δηλώνει το πρόσωπο ή το αντικείμενο από το οποίο έλκεται αυτός που διαγιγνώσκεται με αυτή τη μορφή πάθησης.

Η ψυχαναλυτική θεωρία εντάσσει την παιδοφιλία στις σεξουαλικές παρεκκλίσεις στην ίδια κατηγορία με την επιδειξιομανία , τον φετιχισμό, την εφαψιομανία, τον σεξουαλικό μαζοχισμό , τον σεξουαλικό σαδισμό και την ηδονοβλεψία.

Ως εφαψιομανία περιγράφονται οι επανειλημμένες, έντονες , σεξουαλικά διεγερτικές φαντασιώσεις , παρορμήσεις ή συμπεριφορές που αφορούν το άγγιγμα ή το τρίψιμο πάνω σε ένα άτομο το οποίο δεν συναινεί.

Τα άτομα αυτά μπορεί να εκδηλώσουν την τάση τους και σε μέρη με πολύ κόσμο όπως τα μέσα μαζικής μεταφοράς ή οι πολυσύχναστοι δρόμοι ή δημόσιοι χώροι , όπου επιλέγουν να τρίψουν τα γεννητικά τους όργανα στους μηρούς ή στα οπίσθια των θυμάτων ή να χαϊδέψουν τα γεννητικά τους όργανα .

Στην επιδειξιομανία,   ο επιδειξίας επιβεβαιώνεται επιδεικνύοντας το πέος του και παρατηρώντας την αντίδραση του θύματος, που ποικίλλει από την εκδήλωση φόβου, έκπληξης ή αηδίας. Μερικές φορές το άτομο αυνανίζεται, ενώ εκθέτει τα γεννητικά του όργανα ή ενώ φαντάζεται να τα εκθέτει. Το άτομο με φετιχισμό συχνά αυνανίζεται ενώ κρατά, χαϊδεύει ή μυρίζει τα «φετίχ» όπως για παράδειγμα στηθόδεσμους, γυναικεία εσώρουχα, κάλτσες, παπούτσια, μπότες ή ζητά από τη σύντροφό του να τα φορέσει για να διεγερθεί. Συνήθως τα φετίχ είναι απαραίτητα για να διεγερθεί το άτομο σεξουαλικά και μπορεί να έχει πρόβλημα στύσης, αν δεν υπάρχουν.

Τα διαγνωστικά κριτήρια για τον μαζοχισμό είναι οι έντονες ,σεξουαλικά διεγερτικές φαντασιώσεις , παρορμήσεις ή συμπεριφορές που αφορούν την πράξη όπου το άτομο ταπεινώνεται, δέρνεται, δένεται ή με άλλον τρόπο υποφέρει ή νιώθει πόνο. Το άτομο προτιμά να διεγείρεται ή διεγείρεται αποκλειστικά και μόνο με το να δένεται, να δέρνεται , να ταπεινώνεται, να βασανίζεται στη φαντασία ή στην πράξη. Τόσο ομοφυλόφιλα όσο και ετερόφυλα άτομα, άντρες ή γυναίκες μπορεί να αναπτύξουν σεξουαλικό μαζοχισμό με την ακραία μορφή της διαταραχής. Η διαταραχή που εκφεύγει από το παιχνίδι ή την προσποίηση μπορεί να επιφέρει μόνιμη σωματική βλάβη ακόμα και θάνατο. Ιδιαίτερα επικίνδυνη είναι μια μορφή που ονομάζεται «υποξυφιλία», στην οποία το άτομο διεγείρεται μόνο με την πρόκληση στέρησης οξυγόνου με σακούλα, μάσκα, νιτρικά,  γιατί όπως είναι εύλογο μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο από ασφυξία.

Ο παιδόφιλος στην ουσία αντιμετωπίζει το παιδί που έχει επιλέξει ως ένα αντικείμενο, μια προέκταση του εαυτού του και των δικών αναγκών και δεν μπαίνει στη διαδικασία να σκεφτεί πως νιώθει εκείνο . Η παιδοφιλία είναι πράξη «αυτοερωτική» , κάποιες φορές λειτουργεί σαν ένας τρόπος να αναβιώσει τη δική του παιδική ηλικία και επιθυμίες που είχε καταπιέσει .

Ο «παιδόφιλος» σύμφωνα με τις έρευνες των ψυχοθεραπευτών ενισχύει το εγώ του γιατί αντιλαμβάνεται το παιδί ως πλάσμα αδύναμο, που εξαρτάται από τους άλλους για την ικανοποίηση των αναγκών του, συνεπώς μέσω της δραστηριότητάς του αποκτά μια ψευδαίσθηση παντοδυναμίας, αισθάνεται πιο ισχυρός. Συνήθως μπορεί να διακρίνει τα ευάλωτα σημεία στην ψυχοσύνθεση του θύματός του και να τα εκμεταλλευτεί.  Το παιδί μπορεί να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, ασταθή αίσθηση προσωπικής αξίας, φοβίες, κακές σχέσεις με τους συνομηλίκους ή με τους γονείς του . Μπορεί να κατηγορεί τον εαυτό του ή να αισθάνεται ανεπαρκές.

Το επίκεντρο στη σκέψη του παιδόφιλου είναι η σεξουαλική δραστηριότητα με ένα παιδί, οι ψυχίατροι εντάσσουν αυτή τη διαταραχή στην ίδια κατηγορία με τις σεξουαλικές διαταραχές που υποκινούν τη σεξουαλική διέγερση με ζώα ,  με αντικείμενα ή  με άτομα που δεν συναινούν.

Αυτός είναι ο βαθύτερος- ουσιαστικότερος λόγος για τον οποίο οι εν λόγω συμπεριφορές χαρακτηρίζονται ως εγκληματικές , το παιδί ή το πρόσωπο που βρίσκεται στην προεφηβική ηλικία δεν θεωρείται ότι είναι σε θέση να δώσει έγκυρη συναίνεση για τη σεξουαλική πράξη και αυτό γιατί δεν ώριμο νοητικά, συναισθηματικά, σωματικά.

Αντίστοιχα, στην ανάλυση των ποινικών διατάξεων που έχουν τεθεί για την προστασία των ανηλίκων , ως παιδική σεξουαλική κακοποίηση ορίζεται η σεξουαλική δραστηριότητα ενός ενηλίκου με παιδί που δεν είναι αναπτυξιακά διατεθειμένο ή δεν συγκατατίθεται εγκύρως και αποσκοπεί στη σεξουαλική ικανοποίηση του ενηλίκου.

Ο ανήλικος θεωρείται ότι δεν διαθέτει εξουσία σεξουαλικής αυτοδιάθεσης, γιατί αυτή προϋποθέτει πλήρως ανεπτυγμένη προσωπικότητα. Το σκεπτικό στο οποίο έχουν στηριχθεί οι διατάξεις που τιμωρούν την τέλεση γενετήσιων πράξεων με ανηλίκους  επικεντρώνεται στο ότι το παιδί ή το πρόσωπο που βρίσκεται σε προεφηβική ηλικία , όντας κάτω από δεκαπέντε ετών δεν προβαίνει σε σεξουαλική πράξη που καλύπτεται βουλητικά από αυτό είτε εκφράζει ρητά την αρνητική του βούληση είτε δεν την εκφράζει.

Χαρακτηριστική είναι η διατύπωση πολλών δικαστικών αποφάσεων με βάση τις οποίες δεν υπάρχει θετική ή αρνητική βούληση του ανηλίκου , αλλά ελλαττωματική βούληση,  αφού η βούληση του, λόγω έλλειψης της ηλικιακής προϋπόθεσης, δεν εκδηλώνεται έγκυρα.

Έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά ή οι έφηβοι που έχουν υποστεί κακοποίηση και ειδικότερα με τη βία, χωρίς να είναι σε θέση να αντιληφθούν πλήρως την σημασία των συμπεριφορών που πιέζονται να δεχθούν ή να υποστούν, εμφανίζουν προβλήματα  ψυχικής υγείας, προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις  και στην ενήλικη σεξουαλική τους ζωή . Μπορεί να εμφανίσουν φόβο να συνδεθούν , να έχουν κάποια μορφή σεξουαλικής δυσλειτουργίας που θα οφείλεται στο ότι επαναφέρουν στο μυαλό τους την άσχημη εμπειρία και δεν είναι εύκολο να αφεθούν.

Σε ένα πρώιμο στάδιο μπορεί να εμφανίσουν διαταραχές ύπνου επειδή ανακαλούν στον εγκέφαλό τους το «τραύμα», διαταραχές διατροφής ή μάθησης, δηλαδή να δυσκολεύονται να αποδώσουν στο σχολείο ή μεταγενέστερα σε άλλα στάδια εκπαίδευσής.   Σε άλλες περιπτώσεις, ανάλογα με την έκταση και τη χρονική διάρκεια της κακοποίησης μπορεί να εμφανίσουν κατάθλιψη ή διαταραχές προσωπικότητας,  που πηγάζουν από  την επώδυνη εμπειρία που έχουν υποστεί.

Η ποικιλία των συμπτωμάτων της κατάθλιψης είναι παρούσα με διάφορες εκφάνσεις. Μπορεί το άτομο να νιώθει λύπη, θλίψη, απογοήτευση, απελπισία. Το πρόβλημα είναι ότι όσο είναι ακόμη παιδιά δεν περιγράφουν πως νιώθουν , μόνο δείχνουν την κατάθλιψη στο πρόσωπό τους, ίσως αυτός είναι ένας τρόπος να το αντιληφθεί κάποιο πρόσωπο από την οικογένεια και να προστατέψει το παιδί. Μπορεί να εμφανίσει απώλεια ενδιαφέροντος για διάφορες δραστηριότητες όπως το φαγητό, τα αθλήματα, οι κοινωνικές και οικογενειακές εκδηλώσεις.

Πολλά θύματα που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση σε μικρή ηλικία εμφανίζουν έντονο άγχος, με μορφή εσωτερικής δυσφορίας, φόβου, αισθήματος επικείμενου κινδύνου, ευερεθιστότητας ακόμα και προσβολών πανικού με συνοδά συμπτώματα όπως ιδρώτες, αίσθημα παλμών, ταχυκαρδία.

Μεγάλες είναι οι επιπτώσεις  στον τρόπο σκέψης και στην αντίληψη , όπως όλοι όσοι πλήττονται από κάποιας μορφής κατάθλιψη,  μπορεί να έχουν δυσκολία στη συγκέντρωση ,αφού απορροφώνται από τις καταθλιπτικές τους σκέψεις  και δυσκολεύονται να προσέξουν τι γίνεται γύρω τους ή αδυνατούν να διαβάσουν . Πιθανές  επιπτώσεις είναι η επιβράδυνση της σκέψης και η αναποφασιστικότητα .

Σε άλλες περιπτώσεις εμφανίζεται ψυχοκινητική επιβράδυνση , δηλαδή μια συνολική επιβράδυνση της σκέψης, του λόγου και των κινήσεων, οι κινήσεις του σώματος είναι αργές και η όλη εικόνα μπορεί να φθάσει να μοιάζει κατατονία.

Η άλλη όψη εμφάνισης μορφής κατάθλιψης, ως αντίδραση στην κακοποίηση είναι η ψυχοκινητική διέγερση  που συνίσταται σε ανησυχία, εκνευρισμό, ένταση. Αυτού του είδους η έκφανση της κατάθλιψης έχει τα αντίθετα συμπτώματα, δηλαδή όσοι τη βιώνουν παραπονιούνται έντονα, φωνάζουν, τραβούν το δέρμα τους, τα μαλλιά τους, τα ρούχα τους.

Το πιο δυσάρεστο είναι να φθάσουν να νιώθουν χωρίς ελπίδα για το μέλλον ή την εξέλιξή τους ή ακόμα χειρότερα να αδυνατούν να φέρουν σε πέρας τις υποχρεώσεις τους . Οι πλέον ακραίες περιπτώσεις , ήτοι η πιο σοβαρή και επικίνδυνη επίπτωση είναι οι σκέψεις αυτοκτονίας ή τα ψυχωτικά συμπτώματα, κυρίως ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες.

Όπως συνέβη στις περιπτώσεις που έγιναν γνωστές το τελευταίο διάστημα, επειδή οι παθόντες αναζήτησαν την αποκατάσταση τους μέσω της δικαιοσύνης, οι μελέτες των ψυχιάτρων επιβεβαιώνουν ότι τα θύματα κατά κανόνα φοβούνται να αποκαλύψουν τον παιδόφιλο ή εν γένει το δράστη που τέλεσε «χρησιμοποιώντας» το σώμα τους  γενετήσια πράξη  και να μοιραστούν την δυσάρεστη εμπειρία κατά το  χρονικό διάστημα που την υφίστανται  ή έστω κοντά στο διάστημα αυτό, αντίθετα την «αποθηκεύουν» στη μνήμη τους και την αποκαλύπτουν χρόνια αργότερα.

Το 19ο Κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα περιλαμβάνει μια σειρά αδικημάτων που στρέφονται κατά ανηλίκων . Η διενέργεια γενετήσιων πράξεων με ανήλικο κατά των δεκαπέντε ετών, που μπορεί να τελεστεί είτε με παραπλάνηση του ανηλίκου ώστε να ενεργήσει ή να υποστεί τέτοια πράξη, είτε με άσκηση βίας – εξαναγκασμό, τιμωρείται με κάθειρξη αν ο παθών δεν συμπλήρωσε τα δώδεκα έτη, με κάθειρξη από πέντε έως δέκα έτη , αν το ανήλικο πρόσωπο είναι μεταξύ δώδεκα και δεκατεσσάρων χρονών και με φυλάκιση αν έχει συμπληρώσει τα δεκατέσσερα αλλά είναι κάτω από δεκαπέντε χρονών.

Πάντως η πράξη τιμωρείται με το ίδιο πλαίσιο ποινής , ακόμα και αν δεν γίνει χρήση βίας για την τέλεση της γενετήσιας πράξης με το ανήλικο θύμα.

Η Αλεξάνδρα Μάμμα είναι Δικηγόρος Αθηνών

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr