Σουζάνα Κλημεντίδη: Το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο ως σωσίβια λέμβος για τους οφειλέτες

Αρκετοί οφειλέτες εκφράζουν τη θέση ότι όταν τα περιουσιακά τους στοιχεία δεν επαρκούν για την εκπλήρωση των αξιώσεων που έχουν απέναντί τους οι δανειστές, ιδίως όταν πρόκειται για μοναδικά (από άποψη ποσότητας) περιουσιακά στοιχεία, η αναγκαστική εκτέλεση δεν πρέπει να συντελείται. Κατά πόσο όμως μια τέτοια διαδεδομένη σε κοινωνικό επίπεδο άποψη τυγχάνει εφαρμογής στο πεδίο της νομολογίας, και ιδίως κάτω υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί η αναγκαστική εκτέλεση πράγματι να ακυρωθεί;

Πρώτα απ’ όλα, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 281 ΑΚ, 116, 933 ΚΠολΔ και 25 παρ. 3 του Συντάγματος προκύπτει ότι, λόγο της ανακοπής της διάταξης του άρθρου 933 ΚΠολΔ μπορεί να αποτελέσει και η αντίθεση της επισπευδόμενης διαδικασίας της αναγκαστικής εκτέλεσης στην καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή τον κοινωνικό ή οικονομικό σκοπό του δικαιώματος. Περαιτέρω, η αρχή της αναλογικότητας, με τις επιμέρους αρχές στις οποίες αναλύεται, θέτει όρια τα οποία απαγορεύουν τη χρήση μέσων εκτέλεσης, άρα και την επιχείρηση των σχετικών πράξεων εκτέλεσης, όταν τα μέσα αυτά δεν είναι κατάλληλα για να επιτύχουν τον σκοπό της εκτελεστικής διαδικασίας (αρχή της καταλληλότητας), όταν δεν είναι αναγκαία επειδή υπάρχει άλλο ηπιότερο μέσο (αρχή της αναγκαιότητας ή του ηπιότερου μέσου), καθώς και όταν προκαλούν ζημία που είναι δυσανάλογα μεγάλη και επιβαρυντική για τον θιγόμενο, γιατί τα ωφελήματα που επιδιώκει ο επισπεύδων με τις πράξεις εκτέλεσης δεν βρίσκονται σε αρμόζουσα λογική ακολουθία με τις αρνητικές επιπτώσεις τους για τον καθ’ ου η εκτέλεση (αρχή αναλογικότητας υπό στενή έννοια). Επιπροσθέτως, η αντίθεση της από μέρους του δανειστή επισπευδόμενης αναγκαστικής εκτέλεσης στην καλή πίστη και τα χρηστά ήθη αποτελεί ουσιαστικό ελάττωμα του εκτελεστού τίτλου, το οποίο είναι δυνατόν να οδηγήσει σε ακύρωση αυτού. Ειδικότερα, οι πράξεις κατάσχεσης και πλειστηριασμού περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη παραβιάζουν την αρχή της αναγκαιότητας ή του ηπιότερου μέσου, όταν η αξίωση του δανειστή είναι δυνατό να ικανοποιηθεί με άλλο μέσο ασυγκρίτως ηπιότερο για τον οφειλέτη, όπως με κατάσχεση άλλων περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη, η αξία των οποίων είναι μικρότερη του αρχικά κατασχεθέντος στοιχείου, αξία, βέβαια, που καλύπτει την αξίωση του δανειστή, οπότε η επιδίωξη ικανοποίησης αυτής με κατάσχεση περιουσιακού στοιχείου δυσανάλογης αξίας με την απαίτηση και με ζημία του οφειλέτη είναι άκυρη ως καταχρηστική. Επίσης, οι πράξεις κατάσχεσης και πλειστηριασμού περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη παραβιάζουν την αρχή της αναλογικότητας υπό στενή έννοια, όταν εμφανίζονται ως μέτρα εξαιρετικής σκληρότητας για τον συγκεκριμένο οφειλέτη, τα οποία υπερβαίνουν τα ανεκτά όρια της θυσίας του, ενώ ταυτόχρονα η απαίτηση που εκτελείται είναι μικρής αξίας και, ως εκ τούτου, έκδηλη η μεγάλη δυσαναλογία μεταξύ του μέσου εκτέλεσης και του σκοπού για τον οποίον αυτό επιβάλλεται.

Συνεπώς, εκ των ανωτέρω καθίσταται σαφές ότι η καταχρηστικότητα της επισπευδόμενης διαδικασίας μπορεί να εκδηλώνεται με την ύπαρξη δυσαναλογίας μεταξύ του χρησιμοποιουμένου μέσου εκτέλεσης και του επιδιωκόμενου σκοπού ή με την άσκηση δικονομικού δικαιώματος κατά τρόπο αντίθετο προς τα χρηστά ήθη ή την καλή πίστη, δηλαδή όταν η συμπεριφορά του φορέα του δικαιώματος ωθείται από κακοβουλία, με αποκλειστικό σκοπό τη βλάβη του άλλου.

Τούτων δοθέντων, σύμφωνα με τη θεωρία αλλά και τη νομολογία σε μια σειρά από αποφάσεις συνάγεται ότι, εάν το αντικείμενο της κατάσχεσης αποτελεί το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο του οφειλέτη, η κατάσχεσή του είναι λίαν πιθανό να κριθεί άκυρη, ακριβώς λόγω της προφανούς δυσαναλογίας μεταξύ της αξίας του και της εκτελούμενης αξίωσης.

*Της Σουζάνας Κλημεντίδη, Δικηγόρου

Ακολουθήστε το dikastiko.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο dikastiko.gr